Kerk Latijns-Amerika ontdekt integrale zending
UTRECHT – De kerk in Latijns-Amerika krijgt steeds meer oog voor ”integrale zending”, een Evangelie dat vanuit de navolging ook gericht is op sociale noden. Intussen is de arme niet beter af dan in de jaren zeventig, toen hij uitgebuit werd door de grootgrondbezitter. Die uitbuiting heeft nu plaats door de schadelijke effecten van het neoliberalisme, constateert drs. Wout van Laar na zijn bezoek aan het Latijns-Amerikaanse zendingscongres Clade V in de Costaricaanse hoofdstad San José.
Zo’n 800 protestanten uit heel Latijns-Amerika verdiepten zich van 9 tot 13 juli in de Bijbelse opdracht tot ”misión integral”, integrale zending. Het thema van de conferentie luidde ”Jezus volgen in Gods Koninkrijk van leven, geleid door de Geest”.
Leidende theologen als René Padilla en Samuel Escobar waren als ‘grootvaders’ van Clade aanwezig. Als ”radical evangelicals” oefenen zij sinds de jaren zeventig grote invloed uit binnen de wereldwijde evangelische beweging. Padilla is ook nu nog erevoorzitter van het internationale Micah Network, in Nederland bekend van de Micha Campagne.
Het bezoek aan het congres vond plaats op initiatief van Tear in Nederland. De delegatie stond onder leiding van drs. Wout van Laar, oud-directeur van de Nederlandse Zendingsraad, en directeur Marnix Niemeijer van Tear. Andere leden waren migrantenvoorganger Moses Alagbe, journalist Karel Smouter en Bert Roor, missionair-diaconaal docent aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE).
In 1970 werd de eerste Clade (Latijns-Amerikaans Congres voor Evangelisatie) gehouden, in een tijd van polarisatie tussen oecumenischen en evangelicalen, zo zegt Van Laar in een terugblik. „In de polarisatie tussen het ”social gospel” en het winnen van zielen probeerde Clade een derde weg te vinden. Wat de kerk nu over de hele wereld overneemt als integrale zending komt feitelijk uit Latijns-Amerika. Tijdens mijn periode in Chili, in de jaren tachtig, hoorde ik de term ”misión integral” voor het eerst gebruiken door Padilla tijdens een lezing aan het seminarie waar ik doceerde. Hij verbond dit aan het Koninkrijk van God en zijn gerechtigheid.”
De Evangelical Latin American Theological Fellowship (FTL), organisator van de Cladeconferenties, wil lokale gemeenten helpen om vanuit Bijbelstudies betrokken te zijn op de weerbarstige werkelijkheid van Latijns-Amerika. Interessant is te zien hoe ook veel pinksterkerken hebben aangehaakt. Zij vormen 90 procent van alle protestanten op het continent.
Toch waren ze in San José veelal afwezig. Is Clade toch niet een eenzijdige traditioneel protestantse aangelegenheid? Van Laar: „Het is duidelijk dat het vanuit het protestantisme van westerse oorsprong heel moeilijk is om met de pinksterkerken in contact te komen. Het protestantisme was en is een kerk van de burger, de middenklasse. De pinksterkerken wortelen in de wereld van de arme. Dat belemmert om elkaar werkelijk te ontmoeten. Er zit een structuurverschil, ook diep theologisch.”
Een belangrijk gevaar voor de pinksterkerken is het welvaartsevangelie, dat momenteel zijn duizenden verslaat. „Het is het verhaal van de megakerken en een mini-impact. De FTL en Clade staan tegenover twee fronten. Ze willen zich definitief losmaken van de fundamentalistische erfenis, waarin geen plaats is voor sociale inzet. Aan de andere kant speelt nu het Evangelie van de welvaart een grote rol. De arme wordt daarin met een kluitje in het riet gestuurd met een boodschap: als je ook financieel in de kerk investeert, zal God het ook materieel goed met je maken.”
Van Laar bestrijdt de gedachte dat Clade een eenzijdig progressief geluid zou laten horen, zoals Dennis Petri, werkzaam voor de ChristenUnie en gespecialiseerd in Latijns-Amerika, deze week in het Nederlands Dagblad stelde. „Het eigene van Clade in vergelijking met de bevrijdingstheologie van de jaren zeventig en tachtig is de christocentrische benadering. Daardoor is deze benadering geen ideologie, maar blijft ze dicht bij het hart: de navolging van Christus, ook als persoonlijke bekering. De evangelischen blijven ook bij de voldoening door het kruis. Dat geeft een diepte en kracht met een meerwaarde ten opzichte van mensen die zich ook inzetten voor recht en gerechtigheid.”
Van Laar noemt als aandachtspunt op het congres de ecologische vragen. „Dat raakt de bevolking direct. Een voorbeeld is onteigening van land door multinationals in Argentinië. De uitbuiting van grond, bijvoorbeeld in het noorden van het land, zorgt voor een droog, verschroeiend klimaat. Daar zijn de armen het eerst de dupe van.”
Padilla verwoordde tijdens de conferentie dat het probleem in Latijns-Amerika en wereldwijd niet zozeer de armoede is, maar de hebzucht. Van Laar: „De rijkdom komt steeds meer te liggen in de handen van enkelen. Dat is geïnstitutionaliseerd in het model van het neoliberalisme. Men heeft in Latijns-Amerika een diep besef dat dit economische model als het enig overgebleven ‘grote verhaal’ wereldwijd verwoestend uitwerkt.”
Op het congres bleek ook de steeds nauwere relatie tussen migratie en zending. „Men sprak niet alleen over de migrantengemeenschappen vanuit Latijns-Amerika in Europa. Met name de ook politiek steeds belangrijker latinogemeenschap in het zuiden van de Verenigde Staten betekent steeds meer voor de verbreiding van het Evangelie.”
Migrantenkerken dragen als ”agentes de la misión” het goede nieuws verder, zo constateert Van Laar. „Het gaat niet om planmatige zending, maar om gewone mannen en vrouwen die het Evangelie meedragen, waar ze ook komen. Het betreft zending van onderaf. Europeanen zijn lang niet meer zo interessant als op eerdere conferenties. De zuid-zuidrelaties worden steeds sterker, vanuit een herkenning van gedeelde armoede.”
„Hoop te midden van een cultuur van de dood”, zo typeerde de conferentie de positie van de kerk in Latijns-Amerika. Van Laar: „In situaties van onrecht, misbruik en geweld verkondigen en vieren christenen de presentie van Jezus en het Koninkrijk van leven, leven in overvloed.”
Van Laar is ervan overtuigd dat integrale zending te maken heeft met de manier waarop je de Bijbel leest. „Je leest de Bijbel vanuit jouw context en naarmate je die beter doorhebt, krijg je ook beter door wat het Woord van God betekent. De vraag die dat voor Nederland oproept is: in hoeverre hebben we onze context hier in Nederland door? Onderscheiden we de diepte van de crises waarin we in Europa zitten? Welk Evangelie verkondigen we eigenlijk? Komt dat soms niet dicht bij het welvaartsevangelie in die zin dat ook wij de mammon dienen en bezig zijn met de bevrediging van de behoeften van kerkgangers, waardoor de kerk wordt als een club die de belangen van de leden verdedigt?”
