Analyse: Graan duur, armen de dupe
APELDOORN – Graan is het hoofdvoedsel van de mens. Het evenwicht tussen de vraag naar graan en de productie ervan is fragiel. Dat wordt onderstreept door de recente stijging van de graanprijzen op de wereldmarkt. Terwijl de wereld afstevent op een recordoogst, zullen de armen het gelag betalen.
Graan, gebakken tot brood of op andere wijze bereid: we eten het elke dag. In Nederland eten we vooral tarwe, in Azië is rijst het hoofdvoedsel en Afrikanen houden van mais. Omdat de wereldbevolking groeit, neemt de behoefte aan graan voortdurend toe.
Daar komt bij dat ook de vleesconsumptie toeneemt. In China en India, waar miljarden mensen wonen, kunnen steeds meer consumenten zich een stukje vlees veroorloven. De dieren waar dat vlees van afkomstig is, eten ook graan. Een simpele vuistregel leert dat elke kilo kip 3 kilo graan kost. Een kilo biefstuk gaat ten koste van 5 kilo graan.
Door deze twee ontwikkelingen moet de productie van graan elk jaar met pakweg 40 miljoen ton toenemen. Maar de graanoogst laat zich moeilijk sturen. Het weer heeft immers grote invloed op de opbrengst. De prijzen op de wereldmarkt voor graan zijn daarom zeer gevoelig voor berichten over droogte, vorstschade of overmatige regen tijdens de oogst. Gezaghebbende organen als de International Grains Council (IGC) en de USDA (Amerikaanse ministerie van Landbouw) stellen met de regelmaat van de klok prognoses op van de oogst van de belangrijkste graansoorten. Zodra zo’n raming verandert, reageert de markt.
Dat is nu ook het geval. De wereldmarktnoteringen gaan al wekenlang omhoog als gevolg van droogte in de Verenigde Staten (’s werelds belangrijkste maisproducent, die om politieke redenen ook nog eens een derde van zijn oogst verwerkt tot biobrandstof) en gebieden rond de Zwarte Zee (tarwe). In delen van Rusland rot de tarwe door overvloedige regen juist op het land.
De wereldgraanoogst in het seizoen 2012-2013 word door het IGC geraamd op 1868 miljoen ton. Dat is ruim 25 miljoen ton meer dan het vorige seizoen en een record. Maar de wereldconsumptie gaat volgens het IGC met 39 miljoen ton omhoog naar 1876 miljoen ton, eveneens een record. De theoretische wereldgraanvoorraad op 30 juni 2013 daalt hierdoor tot 360 miljoen ton graan. Dat is genoeg voor ongeveer tien weken wereldconsumptie.
Veel graan is niet vrij beschikbaar voor de wereldmarkt. Landen als China, India en Thailand proberen prijsstijgingen van brood, rijst en vlees op hun interne markt te voorkomen door grote strategische voorraden aan te leggen. In Argentinië stelt de overheid exportquota vast, Oekraïne zou hetzelfde van plan zijn.
Alles bij elkaar zal de westerse consument de komende maanden wat meer voor zijn brood en vlees moeten betalen. Van dreigende honger, waarop media woensdag speculeerden, is hier zeker geen sprake. De echte gedupeerden zullen ook nu de armen in de derde wereld zijn, die simpelweg het geld niet hebben. In 2010 leden volgens de Wereldvoedselorganisatie (FAO) 75 miljoen mensen honger door de prijsstijgingen van dat jaar.
