In 2010 is door de minister, met instemming van de Tweede Kamer, besloten dat de exameneisen voor het voortgezet onderwijs verzwaard moeten worden.

Samengevat gaat het om de volgende maatregelen: alle leerlingen in het voortgezet onderwijs moeten voldoen aan de eis dat het gemiddelde cijfer over alle vakken van het centraal examen (CE) voldoende moet zijn (ten minste een 5,5). Daarnaast geldt voor leerlingen van havo en vwo vanaf schooljaar 2012-2013 dat zij maximaal één 5 mogen hebben als eindcijfer voor de kernvakken Nederlands, Engels en wiskunde. Het eindcijfer is het gemiddelde van het schoolexamen (SE) en het centraal examen (CE).

Voor vmbo-leerlingen in de basisberoepsgerichte leerweg telt het schoolexamen (SE) van het schooljaar 2011-2012 net zo zwaar mee als het CE. De nu nog bestaande regel dat het eindcijfer van het schoolexamen twee keer meetelt ten opzichte van het centraal examen (CE) komt hiermee te vervallen. Vanaf 2014 wordt een extra rekentoets op de scholen geïntroduceerd waarvoor een aantal aanvullende eisen geldt.

Bij het examen van 2012 hebben de scholen voor voortgezet onderwijs voor het eerst te maken gehad met een deel van de verzwaring van de eisen. De voorstanders van de verzwaring van het eind­examen benadrukken het feit dat de aansluiting tussen het voortgezet onderwijs en het mbo, het hbo of de universiteit beter moet worden. De uitval in het vervolgonderwijs is erg hoog, vaak vele tientallen procenten. Zwaardere exameneisen stellen zou een van de middelen kunnen zijn om deze uitval tegen te gaan en de aansluiting te verbeteren.

Tegenstanders benadrukken dat vooral dyslectische leerlingen en andere zorgleerlingen de dupe kunnen worden van deze maatregelen. Daarnaast geven ze aan dat leerlingen waarschijnlijk voor een gemakkelijker vakkenpakket zullen kiezen en eerder zullen afstromen van vwo naar havo en van havo naar vmbo.

Berekeningen op basis van de uitslagen van voorgaande jaren met de nieuwe eisen gaven aan dat het aantal examenkandidaten op de Gomarus dat zou zakken in een aantal gevallen zou verdubbelen.

Nu de examenuitslagen 2012 bekend zijn, is het een goed moment om terug te kijken naar wat de desbetreffende maatregel uitgewerkt heeft. Het is goed om zich daarbij te realiseren dat nog slechts een deel van de verzwaring is ingevoerd. De regel dat leerlingen maximaal één 5 mogen hebben als eindcijfer voor de kernvakken Nederlands, Engels en wiskunde wordt pas vanaf volgend jaar van kracht.

Gedetailleerde landelijke ge­gevens zijn nog niet beschikbaar. Op basis van berichten van de VO-raad lijkt het erop dat binnen het vmbo meer leerlingen gezakt zijn. Voor havo en vwo zijn de verschillen met voorgaande jaren beperkt, hoewel er wel grote onderlinge verschillen zijn tussen de scholen.

Op basis van eigen waarneming en uit gesprekken met andere schoolleiders kan ik stellen dat deze eisen de resultaatgerichtheid op de scholen hebben vergroot. Veel scholen zijn de afgelopen jaren nog bewuster dan anders bezig geweest met de voorbereiding van de leerlingen op de examens.

Die voorbereiding bestond onder andere uit het aanscherpen van de eisen voor de schoolexamens, het verstrekken van gedegen informatie aan leerlingen en ouders/verzorgers over de verzwaarde eisen, en het inplannen van extra examentrainingen.

En wat nog belangrijker is, het heeft op de Gomarus ook voor urgentiebesef bij de leerlingen gezorgd. Zij hebben, onder aanvoering van de docenten, meer dan andere jaren tot het laatst toe geblokt om zich zo goed mogelijk voor te bereiden op de examens. Het heeft een positieve ”flow” in de school teweeggebracht.

Uiteindelijk bleek het resultaat veel beter dan vooraf verwacht was. Het percentage geslaagden was hoog (94 procent voor de hele school). Ook de andere kwaliteits­indicatoren, zoals het gemiddelde examencijfer en het verschil tussen het schoolexamen en het centraal schriftelijk examen, scoorden goed.

Mijn verklaring hiervoor is dat het urgentiebesef heeft geleid tot een gezamenlijke inzet van het team en de leerlingen. Dit heeft goede resultaten opgeleverd.

Natuurlijk maakt één zwaluw nog geen zomer. Het is dan ook erg spannend hoe de resultaten volgend jaar zullen uitvallen. Als deze verzwaring bijdraagt aan een verkleining van de uitval op het vervolgonderwijs, is dit winst.

Een korte inventarisatie bij het decanaat geeft aan dat de profielkeuze niet of nauwelijks beïnvloed is door de verzwaarde examen­eisen. In een enkel geval wordt een negatief advies gegeven voor wiskunde B als dat voor een leerling een lastig vak blijkt te zijn.

Kortom, de strengere examen­eisen pakken goed uit. De professionaliteit van de docenten wordt uitgedaagd en de inzet van de leerlingen wordt gestimuleerd. Daar kan toch niemand bezwaar tegen hebben?

De auteur is voorzitter van het college van bestuur van de Gomarus Scholengemeenschap in Gorinchem.