Ik ben duidelijk aan het aftellen naar mijn terugkeer, schreef Kuipers begin juni op het weblog dat hij bijhoudt voor de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. „Dat geeft een heel dubbel gevoel. Aan de ene kant wil ik graag naar huis: mijn gezin, familie en vrienden zien. Aan de andere kant wil ik helemaal niet weg, omdat ik weet dat ik nooit meer in de ruimte zal komen.”

In eerste instantie zouden Kuipers en zijn kompanen, de Rus Oleg Kononenko en de Amerikaan Don Pettit, tot half mei in het ISS verblijven. De lancering van het drietal dat hen af zou lossen, werd echter uitgesteld vanwege problemen met de Sojoezraket. Daardoor duurde Kuipers’ missie uiteindelijk anderhalve maand langer dan gepland. Iets waar de Nederlander niet rouwig om is: „Wanneer ik met mijn Sojoez terugvlieg door de dampkring, ben ik 193 dagen in de ruimte geweest. Daarmee is mijn missie de langste Europese ruimtevlucht in de geschiedenis.”

Voor Nederland is Kuipers de eerste astronaut die twee ruimtevluchten maakte. In 2004 ging hij mee op een elfdaagse missie naar het internationale ruimtestation. Hij vloog toen, net als nu, met een Russische Sojoezraket. Wubbo Ockels was in 1985 de eerste Nederlander in de ruimte. Hij ging mee met de Amerikaanse spaceshuttle Challenger op een zevendaagse missie.

Training

Na zo’n lang verblijf in gewichtloosheid vereist de terugkeer naar de aarde voorbereiding. Zo volgt Kuipers al een paar weken een ander fitnessprogramma dat hem voorbereidt op aardse omstandigheden: dat hij weer op zijn benen moet staan en gaan lopen in plaats van zweven. „Voordat ik naar huis kan, moet ik elke dag rennen op de loopband en flink trainen op ARED, het Advanced Resistive Exercise Device. Dat is een fitnessapparaat waarmee ik zo’n beetje al mijn spieren sterker maak, maar vooral die in mijn benen en rug. Ook stimuleren de oefeningen de aanmaak van botmassa. Ik hoef niet meer op de hometrainer te fietsen. „Want”, zo zei mijn fitnessinstructeur op de grond, „als je straks met de Sojoez landt, moet je eruit kunnen lopen, niet fietsen.” Ik vind het niet erg om te rennen en met ARED te trainen. Ik kan namelijk ondertussen sciencefiction films kijken en muziek luisteren.”

Deze laatste dagen in de ruimte moet hij ook meer vocht binnen zien te houden. „Vloeistoffen worden hier in de ruimte niet naar je benen getrokken, zoals op aarde. Vandaar dat ik op foto’s dunnere benen heb en een dikker hoofd. Door de gewichtloosheid neemt ook het bloedvolume in mijn lichaam af. Zo’n 2 liter in totaal. Omdat dit op aarde flinke problemen zou kunnen veroorzaken, drinken we voor de terugkeer veel water en slikken we zouttabletten, zodat mijn lichaam al dat vocht hopelijk vasthoudt voor als ik het weer nodig heb.”

Witte wolkendeken

Terugziend op zijn verblijf in de ruimte kan Kuipers constateren dat hij veel werk heeft verzet. Maar hij moet tegelijkertijd vaststellen dat hij niet alle punten op zijn wensenlijstje kan afstrepen. „Ik heb me er inmiddels bij neergelegd dat ik niet alles kan doen wat ik van plan was tijdens deze missie. Overdag een foto van Nederland nemen met een kraakheldere hemel bijvoorbeeld. Dat kan niet meer, omdat de baan van het ISS de laatste weken niet optimaal was. Ik heb het vaak geprobeerd de afgelopen maanden, meestal zat het weer tegen. Nederland lag dan onder een witte wolkendeken. En toen het eindelijk opklaarde, kwam ik ’s morgens vroeg over en was het heiig.”

Ondertussen doet de aarde alweer een beroep op Kuipers en vult zijn agenda zich snel. „Dat mijn terugkeer eraan komt, blijkt ook uit de mailtjes die ik krijg. Veel gaan al over de medische testen en revalidatie na terugkeer en de debriefings (evaluaties van de vlucht, AB). Medewerkers van ESA en andere ruimtevaartorganisaties kunnen met die feedback de procedures verder verbeteren en toekomstige ruimtemissies voorbereiden. Mijn vlucht is in die zin een kleine schakel in een veel groter geheel: de mensheid die leert wonen in de ruimte en de ruimte verder gaat verkennen en benutten. Ook de post flight tour wordt nu gepland. Dat is de periode na mijn vlucht, waarin ik met de andere bemanningsleden op allerlei plekken in Nederland en Europa ga vertellen hoe de missie is verlopen.”

Spectaculaire vlucht

De vlucht terug naar de aarde maakt Kuipers in een Russische Sojoezcapsule, dezelfde als waarmee hij 23 december bij het internationaal ruimtestation arriveerde. „De terugkeer doe ik het liefst per Sojoez, want die is daarin het spectaculairst”, zei Kuipers vorig jaar in een interview met het Reformatorisch Dagblad. Een ervaring die hij graag opnieuw beleeft.

Toen eind april de vorige bemanning terugkeerde naar de aarde, ging Kuipers in gedachten al mee. „De volgende die in de Sojoez kruipt, ben ik”, schreef hij op zijn weblog. „De linker stoel: de eerste die naar binnen gaat en de laatste die zich er weer uitworstelt. Dezelfde procedures als deze mannen. Loskoppelen en dan de korte vlucht terug naar huis. Het ene moment ben je aan het zweven ver boven de aarde en vervolgens ben je in nog geen vier uur weer op de grond. Ik weet van de vorige keer dat het voelt als een ruige kermisattractie. Je wordt vier keer zo zwaar en aan de parachute schud je alle kanten op, zodat je in plaats van twee wel twintig beeldschermen ziet. Het is het meest spectaculaire deel van de missie, meer nog dan de lancering.

En dan de laatste klap. Stuwraketten onder de Sojoez geven wat extra remkracht, voordat de capsule de aarde raakt. Toch kunnen ze niet voorkomen dat de capsule met de klap van een klein auto-ongeluk de aarde raakt en vaak omvalt of zelfs een stuk rolt. Gelukkig hebben we speciale stoelen. Toch is het al met al niet het meest plezierige deel van de missie. Helemaal niet als je bedenkt dat je lichaam een half jaar geen zwaartekracht heeft gevoeld. Ik zal slap zijn en moe en misselijk. Maar met een glimlach, want het hoort er allemaal bij.”

Voor de weblog van André Kuipers klik hier

Blik in de toekomst

Astronauten die in het internationaal ruimtestation verblijven, hoeven zich niet af te vragen wat ze moeten doen. Hun planning wordt gemaakt door de vluchtleiding. Het zal voor hen niet zelden puzzelen zijn om alle activiteiten in te roosteren: experimenten uitvoeren, onderhoud plegen aan het station, het in- en uitladen van bevoorradingsmodules. En natuurlijk moet er voldoende tijd over blijven voor eten, slapen, sporten en ontspanning.

Tijdens de zes maanden die hij in het ISS verbleef voerde André Kuipers meer dan vijftig verschillende wetenschappelijke experimenten uit. De als arts geschoolde astronaut voerde vooral medische onderzoeken uit. Bijvoorbeeld proeven die duidelijk moeten maken hoe bontontkalking en migraine beter bestreden kunnen worden, zowel in de ruimte als op aarde. Of hoe het lichaam op een constante temperatuur van 37 graden blijft.

Daarnaast voerde de Nederlandse astronaut experimenten uit die gericht zijn op de verdere verkenning van de ruimte, zoals een langdurige missie –van minstens anderhalf jaar– naar Mars.

Een van de hoogtepunten tijdens Kuipers’ missie was de aankomst van het eerste commerciële ruimteschip, Dragon.

Hij zag daarmee een glimp van de toekomst van de ruimtevaart, stelt Kuipers. „Een Amerikaans commercieel bedrijf, SpaceX, bouwt de Dragonvoertuigen. Moet je nagaan wat dat betekent. Niet een overheid faciliteert straks het transport van astronauten, maar een bedrijf. Nog even, en toeristen kunnen een kaartje kopen en slapen in een ruimtehotel. Klinkt als sciencefiction? Ik heb een voorproefje gezien, hier in de ruimte. Deze tijden komen eraan! Natuurlijk moeten we samen wel zorgen dat het veilig gebeurt en dat het milieu er niet onder lijdt…”