Op de officiële seminaries is het vak missiologie dan ook niet opgenomen, zo verklaart dr. Plaisier, die sinds 2010 werkzaam is als docent zendingswetenschap en oecumenische theologie aan het Lutheran Theological Seminary in Hongkong, op initiatief van de Nederlandse organisatie Kerk in Actie. „De kerk mag intern met het Evangelie bezig zijn, christenen onderwijzen en bijstaan. Ze mag ook activiteiten op diaconaal gebied organiseren, wat ze meestal niet diaconaat, maar sociaal dienstbetoon noemt. Maar openlijk mensen benaderen met het Evangelie of openbare zendingsactiviteiten organiseren kan niet.”

Al is officieel de kerk niet missionair, je kunt wél laten horen wat je gelooft en wat je beweegt, vervolgt dr. Plaisier. „Je kunt in je levensstijl laten zien dat het wat uitmaakt om christen te zijn. Het geloof in Christus maakt het verschil uit met een wereld gedomineerd door hard werken, geldzucht, carrièredrang en losse zeden. Christenen nemen de tijd om door de week mensen bij te staan en hulp te verlenen, bijvoorbeeld bij rampen en ziekten. Dat maakt in veel gevallen grote indruk.”

In die laatste zin is de kerk van China wel degelijk missionair, aldus dr. Plaisier. „Ik heb maar weinig in mijn leven zo’n sterke drang gezien om het Evangelie te delen met mensen en te vertellen over de liefde van Christus, zoals in China het geval is. Alles gebeurt openlijk, ook bidden. We maakten het mee dat voor de maaltijd op een universiteit in het officiële restaurant openlijk, hardop en met een volstrekte vanzelfsprekendheid te midden van veel mensen eerst gebeden werd. In sommige gemeenten hebben ze de gewoonte om van ieder gemeentelid te vragen dat ze per jaar minstens één nieuwkomer bij de kerk brengen. Als je in je leven nog nooit iemand tot Christus hebt gebracht, is dat voor hen heel erg vreemd.”

Het gevolg is dat de kerken in China, zeker op plaatsen waar veel vrijheid is, nog steeds groeien, aldus dr. Plaisier. „In bijna alle kerkdiensten die we in de loop der jaren in China hebben bijgewoond, eindigt de dienst ermee dat de nieuwkomers speciaal begroet worden, hun gevraagd wordt op te staan en soms zelfs iets te zeggen over hun motief om naar de kerk te komen. Vaak is er na de dienst gelegenheid voor nieuwkomers om in een speciale ruimte hun vragen te stellen over het christelijk geloof.”

Bedrijft de kerk ook buiten China zending?

„Er zijn christenen die dat doen, zeker vanuit Hongkong gebeurt dat al jaren. Vanuit China zelf is dat ook het geval, maar dit is zeker nog geen brede beweging. Velen zijn wel op de een of andere manier geïnteresseerd in of betrokken bij de beweging ”Back to Jerusalem”, die vanuit China zendingswerk doet op de route naar Jeruzalem, en dus in boeddhistische, hindoeïstische en vooral moslimgebieden. Dit wordt door de overheid zeker niet op prijs gesteld. Daarom gebeurt het zonder veel ophef en dan vooral vanuit de zogenaamde huis- en familiekerken.”

Wel zullen volgens dr. Plaisier Chinese christenen als ze in het buitenland gaan werken, hun geloof niet onder stoelen of banken steken. „Ze zijn zo bij het geloof betrokken dat ze van zich laten horen. Soms worden er bepaalde bedrijven opgezet die het Evangelie op de een of andere manier uitstralen door bijvoorbeeld de manier waarop ze werken, de duurzame producten die ze maken, de wijze waarop ze met afval omgaan en die een andere bestemming geven. Maar ook in de manier waarop ze tijdens het werk iets van het geloof laten horen, bijvoorbeeld in een restaurant of fabriek.”

Hoe snel groeit de Chinese kerk?

„De officiële Drie Zelf Kerk heeft 23 miljoen leden, wat een toename van ongeveer 5 miljoen is in vergelijking met de officiële cijfers tot 2010. Maar dan is er nog niets gezegd over de christenen die bij de zogenaamde niet-geregistreerde kerken horen. Dat aantal wordt op 50 miljoen geschat. Samen met de op zijn minst 5,5 miljoen rooms-katholieken komen we uit op een aantal van ongeveer 85 miljoen christenen.

Het aantal is, zoals gebruikelijk in China, echter behoorlijk bijgesteld door de politiek. Een grote groei van het aantal christenen duidt voor veel officials in China namelijk op instabiliteit en daarom wordt zelfs door de officiële protestantse kerk in China het aantal gelovigen stelselmatig laag gehouden. De Chinadeskundige Bob Fu schatte recent het aantal christenen op 130 miljoen. Het zou waar kunnen zijn, of schromelijk overdreven, want de christenen zijn hier niet te tellen. Hoe dan ook, het aantal christenen in China is zeker vier keer zo groot als de totale bevolking van Nederland.”

Er zijn volgens dr. Plaisier schattingen dat de kerk nog steeds per jaar 9 procent groeit, terwijl de Chinese bevolking met 0,6 procent toeneemt. „Het is overigens goed dit alles in een breed perspectief te zien. China heeft het grootste aantal mensen ter wereld dat geen enkele godsdienstige binding heeft: meer dan 600 miljoen.”

Culturele christenen

Dr. Plaisier wijst op het fenomeen van zogenaamde ”culturele christenen” die doceren aan gerenommeerde universiteiten. „Zij zien het christendom als dé remedie om de crisis in de moraal in China te boven te komen. Ze zeggen in alle toonaarden dat alleen het christendom het land een hart en ziel kan geven en dat daarom het beste wat China kan overkomen de toewending tot Christus is en het aanvaarden van de christelijke normen en waarden.”

Wat in vroeger tijd door de communisten beweerd werd, namelijk dat de kerk vooral door ongeletterde, arme, oudere vrouwen op het platteland bezocht werd, blijkt niet meer waar te zijn, zo stelt dr. Plaisier. „De kerk van China heeft te maken met een grote instroom van jongeren, intellectuelen en professionals uit alle lagen van de maatschappij. Zij ervaren het materialisme als leeg en raken er steeds meer van overtuigd dat de samenleving een ziel nodig heeft. Een maatschappij heeft volgens hen alleen toekomst als mensen om elkaar geven en zich verbonden weten met elkaar en met God.”

Het valt dr. Plaisier vaak op hoezeer de Chinese maatschappij in een crisis verkeert. „Er is veel vrijheid gekomen, die zich vooral uit in een soms ongebreideld kapitalisme, hebzucht, corruptie, volstrekte onverschilligheid over het leven van arme individuen, openlijke excessieve rijkdom en graaicultuur, met verwaarlozing van milieu, deugden en waarden. Daardoor ervaren veel jongere mensen nauwelijks meer zin in hun leven of hoop voor de toekomst.”

Wat is het verschil tussen de kerk in China en de westerse kerk?

„Het grote verschil is dat het hier gaat om een jonge kerk, om nieuwe liefde, om de vreugdevolle ontdekking van het Koninkrijk Gods. De Chinezen laten zien dat ze het heil gevonden hebben, dat ze op Jezus aankunnen, dat God hen liefheeft en dat ze Hem door dik en dun kunnen vertrouwen. Ze vertellen daarvan met een vanzelfsprekende vrijmoedigheid die wij in het Westen zijn kwijtgeraakt.”

Verder is volgens dr. Plaisier het christendom in China, onder de oppervlakte, net zo verdeeld en divers als dat in het Westen. „Wat dat ooit moet worden als de beperkende maatregelen weggenomen worden, weet ik niet. Aan de andere kant gaan ze vaak met een vanzelfsprekend oecumenisch besef met elkaar om en accepteren ze elkaar en staan ze elkaar bij. Maar ze zijn in het algemeen niet geïnteresseerd in grote instituten. Hoe vreemd het ook is: de Chinezen zijn zeer individualistisch. Om het wat overtrokken te zeggen: iedere familie zou het liefst een eigen kerk hebben.”

Wat kan China in geestelijke zin betekenen voor de westerse kerk?

„We kunnen veel van de Chinezen leren: de liefde voor Christus, het vrijmoedig spreken over Hem, de blijdschap van het geloof, de kracht die ze uitstralen, de sterke verbondenheid van woord en daad. Het spirituele is bij hen verbonden met een zeer sterke Godsvrucht en een praktisch christelijk leven. Het komt op ons wel eens erg moralistisch over. De invloed van hun eeuwenoude, zeer rijke cultuur en van praktisch leven merk je aan alle kanten.”

Hongkong

Het echtpaar dr. Plaisier woont in Hongkong, en dat betekent dat het de tamelijk vrije versie van het Chinese leven en christendom meemaakt. „Opvallend is trouwens dat hier in Hongkong de kerk, ondanks al de vrijheid en de overvloed aan christelijke organisaties, in scholen, medische en sociale instituten, niet groter is geworden dan minder dan 10 procent van de bevolking. Dat wijst erop dat in deze stad, waarin West en Oost samenvloeien, de secularisatie en de onverschilligheid voor godsdienst groot is. En wat dit nu weer betekent voor de toekomst van het christendom in het grote China kan ik niet bevroeden.”

Toch voelt het leven in Hongkong vaak als „een warm bad”, zo stelt de docent uit Nederland. „Na de gure wind van de secularisatie en het soms vijandig antikerkelijke van de Nederlandse maatschappij, kom je hier allerlei andere kanten van het christelijk leven op het spoor, leer je vrijmoedig te worden en openlijk te spreken over je geloof en veel te verwachten van het gebed. De Chinese kerk is echt een biddende kerk en een Chinese christen bidt soms zonder ophouden.

Hier leerde ik ook weer zien wat een geweldige kracht het christendom is en hoe het niet alleen mensen verandert, maar ook een heilzame kracht is in de maatschappij. Wat er in China aan de gang is, laat ons zien hoezeer de Geest aan het werk is. Daarmee is het ook een heilzaam tegengif tegen ons pessimisme en ons soms openlijk en verborgen ongeloof.”