Dat stelt dr. C. M. van Driel in het jongste nummer van het Documentatieblad voor Nederlandse Kerkgeschiedenis na 1800. Ds. Wisse (1873-1957) was aan het begin van de twintigste eeuw een van de meest vooraanstaande predikanten binnen de Gereformeerde Kerken, het kerkverband waarin de erfgenamen van Afscheiding en Doleantie voor een deel waren samengevoegd. Hij gold als een indrukwekkend spreker, een man die met gemak Abraham Kuyper bij openbare bijeenkomsten vervangen kon.

Geen wonder dat het hele kerkverband maandenlang in beroering was toen ds. Wisse in 1920 besloot over te gaan naar de Christelijk Gereformeerde Kerken. De dag- en weekbladen stonden vol polemische stukken, diverse redacties meldden zelfs dat het onmogelijk was alle ingezonden stukken hierover te plaatsen.

Als reden voor zijn overstap voerde ds. Wisse aan dat hij bezwaren koesterde tegen de leer van de veronderstelde wedergeboorte. In zijn artikel ”Ritselingen aan de rechterzijde – de exodus van ds. G. Wisse uit de Gereformeerde Kerken in 1920-1921” toont historicus C. M. van Driel evenwel aan dat die bezwaren in eerdere geschriften van de predikant niet als zodanig terug te vinden zijn. „Van een al 22 jaar durende werkelijk grote moeite met de leer van de veronderstelde wedergeboorte is in Wisses publieke leven niets terug te vinden.”

Niet alleen theologische bezwaren en de „kleurrijke persoonlijkheid” van ds. Wisse speelden volgens Van Driel een rol, zijn keuze was ook een signaal van een algemenere trend: „De uittreding van Wisse staat symbool voor verontrusting aan de rechterzijde van het kerkverband.” De bevindelijke richting vloeide langzaam maar zeker weg. „Een massale uittocht bleef uit, maar de onrust bleef op kleine schaal voortdurend tot ledenverlies leiden.”

Het vertrek van ds. Wisse resulteerde er ook in „dat de christelijk gereformeerden zich verder ingroeven en in polemieken in den brede hun bezwaren tegen de Gereformeerde Kerken ontwikkelden.” Waren de grenzen tussen de diverse soorten afgescheidenen aan het begin van de eeuw nog vloeiend, ná 1920 werd de eigen identiteit steeds scherper afgebakend: „Toenaderingspogingen werden structureel afgewezen, de motieven daarvoor steeds scherper geformuleerd.”

Digibron

Lees meer over prof. G. Wisse in Digibron. Klik hier voor een lijst zoekresultaten. Een aantal artikelen uit de periode 1920-1922 staan hieronder.

PERS-SCHOUW (De Reformatie, 10 november 1922)

PERS-SCHOUW (De Reformatie, 11 november 1921)

PERS-SCHOUW (De Reformatie, 16 september 1921)

Uit het kerkelijk leven (De Waarheidsvriend, 22 juli 1921)

PERS-SCHOUW (De Reformatie, 11 maart 1921)

Uit het kerkelijk leven (De Waarheidsvriend, 7 januari 1921)

HET JAAR 1920 (De Reformatie, 7 januari 1921)

PERS-SCHOUW (De Reformatie, 7 januari 1921)

PERS-SCHOUW (De Reformatie, 24 december 1920)

Ongerustheid (De Heraut, 12 december 1920)

Het feit, dat Ds. Wisse… (De Heraut, 5 december 1920)

GEREFORMEERDE KERKEN (De Reformatie, 3 december 1920)

PERS-SCHOUW (De Reformatie, 3 december 1920)

Het heengaan van Ds. Wisse (De Reformatie, 3 december 1920)

Reformatorische schakeeringen (De Reformatie, 26 november 1920)

PERS-SCHOUW (De Reformatie, 26 november 1920)

Het psychologisch moment (De Reformatie, 19 november 1920)

Kerk, School, Vereeniging (De Waarheidsvriend, 19 november 1920)