Het is een boek maar tegelijk een boekje, het gebedenboek dat gemaakt werd in opdracht van Stichting Bijbeluitleg Vroege Kerk. Het telt namelijk 635 bladzijden, maar past gewoon in de binnenzak. „We hebben het als dwarsligger laten uitbrengen in dundruk. Zodoende kun je het gebedenboek gewoon overal mee naartoe nemen. We willen én hopen dat het ook echt een gebedenboek wordt voor de dagelijkse praktijk”, vertelt dr. Marten van Willigen (49), auteur van het boek en oprichter van Stichting Bijbeluitleg Vroege Kerk.

Het boek is de opvolger van het ”Dagboek Vroege Kerk”, dat in 2010 verscheen. Dat was een dagboek waarin twaalf preken van onder anderen Augustinus van Hippo (354-430) opgedeeld waren over 365 dagen, voorzien van commentaar.

„Met dit nieuwe gebedenboek willen we iets doorgeven van het gebedsleven in de Vroege Kerk”, zegt Van Willigen. De uitgave bestaat uit twee delen. In het eerste deel, dat 210 gebeden bevat, is een selectie gemaakt uit de ”Confessiones” (Belijdenissen) van de kerkvader. In deze gebeden wordt de ontwikkeling gevolgd van het geestelijk leven van Augustinus. Van Willigen: „Boven elk gebed heb ik iets geschreven over de betekenis ervan. De context, over wat hij bad, de thema’s, maar ook over zijn gemoedstoestand, bijvoorbeeld na het overlijden van een innige geliefde vriend, maar ook na de scheiding van zijn eerste vrouw.”

Deelgenoot

Andere gebeden gaan bijvoorbeeld over Augustinus’ gedachten over Gods schoonheid en de door God geschapen dieren en hoe hij God prijst als Sieraad en Heiligmaker.

Van Willigen bestudeerde en onderzocht de ”Belijdenissen” heel intensief om zo de gebeden eruit te kunnen halen waarin Augustinus God aanspreekt in de tweede persoon. „Je kijkt hem eigenlijk in zijn hart op een manier zoals dat nog nooit is gebeurd.” De ”Belijdenissen” zijn wel in vijf verschillende Nederlandse vertalingen uitgebracht maar niet eerder in deze vorm, aldus Van Willigen. „We worden deelgenoot van de hartenkreten van Augustinus tot God. Van de God Die hij heel persoonlijk liefhad.”

Bewust heeft Van Willigen ook gekozen voor duiding van de gebeden. „Anders zou het –om het oneerbiedig te zeggen– een soort grabbelton geworden zijn van gebeden van Augustinus.”

Basilius de Grote

Het tweede deel van de uitgave bestaat uit veertig gebeden die voor het merendeel afkomstig zijn uit de volle breedte van de Vroegchristelijke Kerk. „Het zijn gebeden uit de oosterse én uit de westerse kerk, soms als papyrusvondst, soms als oud handschrift aan ons overgeleverd.”

Van Willigen is zeer verheugd dat hij deze gebeden ook een plek heeft kunnen geven. „Het zijn gebeden van bijvoorbeeld Basilius de Grote (330-349), uit Caesarea in Cappadocië, die behoorde tot de Griekse kerk­vaders. Aan hem wordt de 
Liturgia toegeschreven, waarvan in onze liturgie in de kerken ook nog altijd dingen terugkomen.”

Van Willigen ontdekte tijdens zijn werkzaamheden van januari 2011 tot maart 2012 dat 
er tussen de verschillende kerkelijke tradities een grote eenstemmigheid bestaat als het gaat om de essentie van het christelijke geloof. „Deze essentie is dat de zondaar zich schuldig weet voor God, maar ook Christus als zijn Verlosser erkent. Hij mag weten dat zijn zonden vergeven zijn of kwijtgescholden worden. De gelovige leeft samen met God.”

Van alle in het boek genoemde auteurs heeft Van Willigen een kleine biografie gemaakt om de lezer te laten zien wie de persoon achter de gebeden was.

Aanbidding

Wat Van Willigen bijzonder vindt aan de gebeden van Augustinus, is dat er in de gebeden waarin de kerkvader duidelijk een worsteling met God doormaakt –soms zelfs een klagen– er toch ook altijd de lofprijzing en aanbidding is; een duidelijke overgave aan Christus.

Zo zegt de kerkvader in het gebed ”Alles wat adem heeft love U, o Heere”, naar aanleiding van Psalm 147: „Ook al zijn de dingen die wij zien niet in harmonie, ik zou toch onmogelijk kunnen zeggen tegen U: „Die dingen hadden er niet moeten zijn, o God.” Want zelfs als ik al die zogenaamd onvolmaakte dingen alleen maar zou zien, en ook al zou ik soms wensen dat ze anders waren, ik zou toch reeds alleen om juist al die dingen U ook moeten loven! Want Uw schepping laat zien, Heere, dat u te prijzen bent. U hebt alles als een prachtig samenhangend geheel geschapen, ook al doorgronden wij mensen die samenhang niet altijd.”

Nu het gebedenboek klaar is, betekent het voor Van Willigen ook het einde van een periode waarin hij zeer intensief 
met Augustinus ‘optrok’, 
„Ik hoop dat het echt een 
boek wordt dat mensen letterlijk met zich meedragen – 
en dat zij er ook rijkelijk uit mogen putten.”

N.a.v. ”Bidden met Augustinus in de Vroege Kerk”, door dr. M. A. van Willigen; uitg. Jongbloed, Heerenveen; 635 blz.; € 14,95.

Stichting Bijbeluitleg Vroege Kerk

De Stichting Bijbeluitleg Vroege Kerk heeft als doel de boodschap van de kerkvaders onder de aandacht te brengen. De Vroege Kerk ontstond na de apostolische tijd in de eerste eeuw na Christus. In de vijfde eeuw, na de dood van Augustinus in 430, is de Vroege Kerk min of meer afgesloten en beginnen in de zesde eeuw de middeleeuwen (500-1500). Iemand als Gregorius de Grote, paus van 590 tot 604, wordt echter nog wel tot de Vroege Kerk gerekend, vanwege zijn verbondenheid met het gedachtegoed van de Vroege Kerk.

Thema’s die de stichting onder meer behandelt, zijn de leefwereld van de eerste christenen, maar ook het gedachtegoed van de Vroege Kerk, zoals aansprekende uitspraken, gebeden, preken et cetera, waardoor die periode meer voor het voetlicht wordt gebracht. Voor 2013 staat een nieuwe uitgave gepland over de standvastigheid van christenen in de Vroege Kerk. Daarbij wordt een parallel getrokken naar de tijd van nu waarin christenen steeds vaker christen zijn in een niet-christelijke maatschappij. ”Christus volgen”, gaat het boek heten.