De laatste keer dat de Rwandezen een president kozen was in 1988, maar toen was er maar één kandidaat: Juvénal Habyarimana, een lid van de Hutu–meerderheid. De moord op deze president in 1994 leidde tot een ongekende slachting onder de etnische minderheid, de Tutsi’s, en onder gematigde Hutu’s. In honderd dagen werden meer dan een half miljoen mensen afgeslacht. Een Tutsi–guerrillabeweging onder leiding van Kagamé greep tijdens de bloedbaden de macht in Kigali en maakte een einde aan de bloedbaden waarvan de Tutsi’s het slachtoffer waren.

De nu 45–jarige Kagamé heeft sindsdien de leiding gehad over de ’overgangsperiode’, die moet worden afgesloten met de verkiezing van een president op maandag en van een parlement van tachtig leden eind september en begin oktober. Het is volgens waarnemers evenwel niet de bedoeling dat Kagamé’s bewind eindigt.

De verkiezingen worden gehouden op basis van de splinternieuwe grondwet van mei. Die vestigt het meerpartijenstelsel, maar bepaalt daarbij uitdrukkelijk wat partijen vooral niet mogen doen. Een partij mag de nationale eenheid bijvoorbeeld niet bedreigen en mag zich beslist niet identificeren met een etnische groep, ras, religie of regio.

In de praktijk maken de bepalingen het onmogelijk een onvertogen woord te uiten over de dominante positie van de Tutsi’s onder leiding van Kagamé en zijn Rwandees Patriottisch Front (FPR). Dat is de voornaamste grief van de Hutu’s, die 84 procent van de bevolking vormen.

De voornaamste tegenkandidaat van Kagamé, Faustin Twagiramungu, heeft geen partij meer. Zijn Rwandese Democratische Beweging (MDR) is de grootste oppositiegroep, maar ze is verboden omdat ze macht voor een etnische groep zou nastreven, de Hutu’s.

De grondwet geeft voorts de voor zeven jaar gekozen president uitgebreide bevoegdheden. De grondwettelijke bepalingen lijken gericht op de handhaving van het autoritaire regime van Kagamé, die sinds 2000 president heet. De straks gekozen president benoemt vrijwel iedereen van belang, zoals de premier, de officieren van de strijdkrachten en de hoofden van de centrale bank, het hooggerechtshof, de provinciebesturen en de veiligheidsdiensten en politie.

De in juni uit Europa teruggekeerde Twagiramungu heeft woensdag nog geklaagd dat de Rwandese geheime diensten zijn aanhangers bedreigen. Eerder deze maand weigerde Nederland het Afrikaanse land een toegezegde bijdrage voor de verkiezingen van 250.000 euro, omdat Kigali niet afdoende kon verklaren waar een aantal verdwenen opposanten van het regime was gebleven.

Mensenrechtenorganisaties klagen steen en been over het regime in Rwanda. „Het FPR heeft in het land vrijwel exclusief de macht op militair, politiek en economisch gebied en tolereert kritiek noch enige uitdaging van zijn autoriteit", aldus een recent rapport van waarnemers. In dit klimaat is het niet gemakkelijk voor de drie Hutu’s die naast Kagamé presidentskandidaat zijn. Dat zijn Twagiramungu, ex–minister Jean–Népomuscène Nayinzira en Alivera Mukabaramba, leidster van de kleine Partij van Vooruitgang en Eensgezindheid.

De verdeelde Hutu–oppositie heeft vrijwel geen middelen om campagne te voeren en haar aanhangers zijn volgens waarnemers bang voor de FPR–overheid. Er is zowel angst voor het FPR–apparaat als voor het plotseling wegvallen daarvan.

Sinds 1998 is het dichtbevolkte, 26.000 vierkante kilometer tellende, bergachtige Rwanda relatief geweldloos. Voorts is er ondanks bittere armoede en afhankelijkheid van de landbouw succes geboekt in de economie. De drastisch dalende koffieprijzen zijn gecompenseerd met andere export.

Kagamé kan alleen verliezen indien zich iets aandient wat hij en zijn FPR ten koste van alles willen voorkomen: een Hutu–leider die de Hutu’s verenigt en aan een meerderheid bij verkiezingen helpt.