Tuinmannen zijn druk in de weer om de omgeving van het geboortehuis van Jeanne d’Arc in model te brengen. In Domrémy-la-Pucelle, een dorpje in de Franse Vogezen, wordt alles in het werk gesteld om de herdenking van Frankrijks nationale heldin luister bij te zetten.

Jeanne d’Arc kreeg in de loop der eeuwen vele gezichten. Direct na de door haar op 17-jarige leeftijd bereikte overwinning op het leger van de Engelsen (zie kader), werd de basis gelegd voor haar heldenstatus. De bevolking zag haar als redder van het land. Ze combineerde drie deugden die in de middeleeuwen hoog stonden aangeschreven: dapperheid, kuisheid en geloof.

De Rooms-Katholieke Kerk, in de 15e eeuw oppermachtig, was verdeeld: kerkleiders twijfelden aan Jeannes bewering dat God haar de opdracht had gegeven om de Engelsen uit Frankrijk te verjagen. Uiteindelijk leidde een kerkelijke veroordeling zelfs tot haar dood. Al werd Jeanne d’Arc een kwarteeuw later door een kerkelijke rechtbank postuum vrijgesproken van de tegen haar gerichte aanklachten.

In het Domrémy-la-Pucelle van 2012 is duidelijk dat de heldenverering de eeuwen overleefde. Het plattelandsdorpje aan de oever van de rivier de Maas (in Frankrijk: Meuse) heeft twee standbeelden voor Jeanne, twee kerken waarin ze vereerd wordt en een geheel gerestaureerde woning, waarvan beweerd wordt dat Jeanne er is geboren.

Op de plaats waar Jeanne de stem van God zei te hebben gehoord, staat sinds het einde van de 19e eeuw een basiliek, een speciale kerk ter ere van de Franse heldin. Vanaf het op een heuvel gelegen bouwwerk is het uitzicht over de heuvelachtige omgeving fenomenaal.

Het rijk gedecoreerde kerkgebouw is exemplarisch voor de wijze waarop de Roomse Kerk Jeanne op een voetstuk zette. In 1920 verklaarde de kerk haar zelfs heilig. Dat het juist geestelijken waren die haar ter dood veroordeelden, wordt door de plaatselijke pastoor beschreven als „een pijnlijke vergissing.” Enthousiaster is hij over de talrijke schilderingen in de basiliek, die Jeannes optreden verheerlijken.

Hoe de kerk een beeld schiep van Jeanne is goed te zien in het aan de Franse heldin gewijde museum in Vaucouleurs. In drie afdelingen wordt uitgelegd hoe Jeanne door de kerk, door Franse nationalisten en door het leger een gezicht werd gegeven. De verschillen zijn groot, legt gids Dorcas Oberlé uit. „De kerk schetst haar als een devoot persoon, een voorbeeldig christin. Nationalisten stellen dat ze een model-Française was die opkwam voor de eer van het land. En vooral sinds de Eerste Wereldoorlog grijpt het leger Jeanne dankbaar aan als voorbeeld van dapperheid.”

Opvallend is dat de kerkelijke verering pas in de 19e eeuw vorm kreeg. „De kerk had na de verlichting en de Franse Revolutie te kampen met teruglopende interesse in religie. Er werd gezocht naar iets wat de gemiddelde Fransman aansprak en verbonden kon worden met de godsdienst. Jeanne d’Arc vormde daarvoor een dankbaar object”, zegt Oberlé.

De nadruk in Vaucouleurs en Domrémy ligt op de kerkelijke aandacht voor Jeanne en op wat beschouwd wordt als haar geboortehuis. Nationalisten kunnen beter terecht op een plein bij het Louvre in Parijs, waar een immens goudkleurig beeld van Jeanne d’Arc is te vinden, of Orléans en Reims, waar de verovering van de stad door Jeanne nog jaarlijks wordt herdacht.

Het geboortehuis van Jeanne d’Arc in Domrémy ligt op zo’n 100 meter van de Maas. Het geelgepleisterde huis met een dak dat naar één kant schuin afloopt, is volgens de overlevering in de 14e eeuw gebouwd. Maar, erkent de gids van het bij de woning gebouwde museum: de meeste onderdelen van het pand dateren uit de 19e eeuw. „Alleen het timpaan, de versiering boven de deur bij de ingang, heeft originele details.”

Hoe Jeannes daden voor diverse doeleinden wordt aangegrepen, is dit jaar meer dan ooit zichtbaar. In de basiliek net buiten Domrémy wordt morgen een speciale mis voor Jeanne opgedragen. En de bijna vertrokken president Sarkozy bezocht in januari het dorpje in het kader van de verkiezingsstrijd. Het minst zichtbaar is misschien wel de Jeanne als voorbeeld voor het militaire kunnen van de Fransen. En dat is in Domrémy, niet ver van de eeuwenlang door Duitsland en Frankrijk betwiste regio Elzas-Lorraine, misschien wel een goed teken.

>>toerisme-lorraine.eu

Jeanne d’Arc

Door haar strijd tegen de Engelsen kreeg Jeanne d’Arc in Frankrijk nationale bekendheid.

Jeanne d’Arc werd waarschijnlijk op 6 januari 1412 geboren in Domrémy-la-Pucelle, een klein dorp in de Franse Vogezen.

Tijdens haar leven woedde de Honderdjarige Oorlog (1337-1453) tussen Engeland en Frankrijk. Vanaf haar 13e levensjaar beweerde Jeanne stemmen te horen van God en engelen. Die droegen haar op het land te bevrijden van de Engelsen.

Verkleed als man, in een harnas, wist Jeanne met een leger op 8 mei 1429 de Engelsen te verjagen uit Orléans. Enkele weken later ontzette ze Reims.

Nadien bleven militaire successen uit en Jeanne belandde in een vijandelijke gevangenis. Kerkelijke rechters veroordeelden haar tot de doodstraf, omdat ze zich in mannenkleding had gehuld. Het horen van stemmen beschouwde men als hekserij.

Op 30 mei 1431 werd Jeanne d’Arc in Rouen op de brandstapel ter dood gebracht.