„Ik geef het toe: vóór deze reis wist ik niets van deze algemene staking, die zich over heel Noord-Holland verspreidde”, erkende de president. „Met ongelovige verbazing en grote bewondering las ik dat bedrijven gesloten bleven, arbeiders op scheepswerven en in fabrieken het werk neerlegden en scholieren geen lessen volgden, om gevolg te geven aan de stakingsoproep van de illegale Communistische Partij Nederland – uit protest tegen de deportatie van de eerste 400 Joden uit Nederland naar het concentratiekamp Mauthausen.”

Dankbaar

De president, die zelf werd geboren in 1940, vertelde dat dit hem zeer raakte. Dit soort voorbeelden is volgens hem belangrijk. „Want wij leren uit tijden van oorlog en vervolging waartoe de mens in staat is. In het slechte, maar ook in het goede.”

Gauck vertelde zijn publiek dat hij „dankbaar, geroerd en zeer verheugd” was over de uitnodiging om te spreken in Breda, op uitnodiging van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Hij vertelde dat Duitsers graag met iedereen de bevrijding van het nazibewind van Adolf Hitler vieren.

Gauck herdacht specifiek het afvoeren van de Nederlandse Joden, van wie driekwart in de concentratie- en vernietigingskampen werd vermoord of stierf door mishandeling, honger en ziekte. Ook noemde hij de honderdduizenden Nederlanders die in Duitsland tewerk werden gesteld en „schanddaden en misdaden zoals het bombardement van Rotterdam. Op dagen zoals deze worden we ons ervan bewust hoezeer vrijheid en de rechtsstaat, na een lange strijd, de grondslag van de Europese maatschappelijke orde zijn geworden.”

Gauck meent dat veel mensen in Europa de zegen van de vrijheid nog slechts beperkt beseffen. Die denken dat vrijheid een vrijbrief is voor bandeloosheid. Bij vrijheid horen volgens hem „verantwoordelijkheid, betrouwbaarheid, maar ook gemeenschapszin en solidariteit.”

De komst van Gauck was niet onomstreden. Hoofdredacteur Arthur Graaff van de oorlogssite Nieuws WO2 protesteerde tegen de lezing van Gauck in Breda. Graaff, zoon van een verzetsman, wil dat Duitsland de voordeelde SS-oorlogsmisdadiger Klaas Carel Faber uitlevert aan Nederland. Faber ontsnapte in 1952 uit de gevangenis in Breda.

Tijdens verscheidene evenementen is zaterdag herdacht dat er in 1945 een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. Het was de koudste 5 mei in 21 jaar.

In Wageningen, waar in 1945 de Duitse capitulatie werd getekend, waren jongeren en ouderen met elkaar in gesprek. „Veteranen, actieve militairen en bezoekers, onder wie kinderen, praatten met elkaar”, aldus een woordvoerder. In Wageningen vonden het festival en het traditionele bevrijdingsdefilé plaats. Onder anderen minister van Defensie Hillen was aanwezig. Om middernacht gingen de activiteiten al van start in Wageningen. Daar werd het bevrijdingsvuur ontstoken, dat vervolgens door sporters naar hun gemeente van herkomst werd gebracht.

Astronaut

Zoals ieder jaar werd Bevrijdingsdag in Amsterdam afgesloten met het 5 meiconcert op de Amstel. Koningin Beatrix, president Gauck en premier Rutte waren daarbij aanwezig.

Ook uit de ruimte kwam een vrijheidsboodschap. „Grenzen zijn alleen daar waar land en water elkaar ontmoeten”, zei astronaut André Kuipers. „De aarde is één prachtige planeet die wij met elkaar delen. Ik vraag iedereen de vrijheid door te geven.”