Wistrich is een van ’s wereld belangrijkste deskundigen op het gebied van antisemitisme. De hoog­leraar heeft er tien­tallen boeken en artikelen over gepubliceerd.

Voor de radicaalislamitische bewegingen is Israël het symbool en symptoom van het verval, de decadentie of het bederf van de islam, aldus Wistrich in zijn werkkamer aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem. Tot de oprichting van de staat Israël konden ze de Joden in het Midden-Oosten minachtend en neerbuigend tegemoet treden. Daarna ver­anderde de situatie echter radicaal.

Wistrich: „Joden werden voor 1948 gezien als totaal niet strijdbaar. Ze zouden altijd een belediging of een klap in het gezicht moeten kunnen incasseren. Ze dienden moslims te passeren aan de linkerkant, dat is de onreine zijde. Ze mochten hen niet aan de rechterkant voorbijgaan, omdat ze geacht werden respect te tonen. En er werd altijd verondersteld dat Joden nooit wapens ter hand zouden nemen om zichzelf te verdedigen.”

Dat in 1948 zeven Arabische landen die Israël waren binnengevallen, verslagen werden door 600.000 Joden, was ondenkbaar. „Dat gevoel van vernedering werd in 1967 honderd keer erger”, aldus de hoogleraar. „Israël versloeg in zes dagen drie Arabische naties. Dat gebeurde zo grondig dat de Arabieren dachten dat de Britten en de Amerikanen ingegrepen moesten hebben.”

Samenzwering

Na de Zesdaagse Oorlog van 1967 werd de idee van een samenzwering zeer populair in de Arabische wereld. Daarover werd geschreven in de ”Proto­collen van de Wijzen van Zion”: een antisemitisch boek over een Joods complot om de wereldmacht over te nemen. De gedachte was dat een klein land met een relatief kleine bevolking en beperkte middelen dat alleen kon doen als er occulte, duistere krachten aan het werk waren. Deze krachten, die ook de media en de wereldpolitiek beheersen, hebben een complot tegen de Arabische wereld gesmeed.

Antisemitisme komt ook elders in de islamitische wereld voor, aldus Wistrich. „Neem bijvoorbeeld Iran. Dit land is niet-Arabisch, maar zeer militaristisch en zeer fanatiek moslim. Het heeft zijn eigen sjiitische idee over een toekomstig kalifaat. Daarin wordt plaats gemaakt voor de ”mahdi”: de islamitische messias. Diens komst is zeer nabij. In deze apocalyptische visie is de vernietiging van Israël zeer essentieel.”

De relaties tussen Perzië en de Arabische wereld –ofwel die tussen sjiieten en soennieten– zijn altijd zeer gespannen geweest. De meeste Arabieren, vooral die in het golfgebied, volgen de Iraanse ambities met wantrouwen. Een nucleair bewapend Iran zou voor hen catastrofaal zijn. Het zou volgens de hoogleraar het einde betekenen voor Saudi-Arabië als onafhankelijk land. Dat geldt nog sterker voor kleine golfstaten als Koeweit en Qatar. Wistrich gelooft ook dat de Iraanse hetze tegen Israël cruciaal is om in de Arabische wereld steun te kweken op straat.

Wistrich is het totaal oneens met mensen die zeggen dat het terrorisme en het antisemitisme nagenoeg zullen verdwijnen als de problemen tussen Israël en de Palestijnen opgelost is. „Het verbaast mij steeds weer dat mensen zoiets kunnen denken. Hamas domineert de helft van de Palestijnse beweging. De ideologie van deze beweging is niet slechts antiwesters en antisemitisch, maar ze houdt ook de oprichting van een islamitische staat tussen de Middellandse Zee en de Jordaan in nadat Israël is vernietigd. Hamas heeft altijd gezegd dat het geen onderhandelingen zal voeren of een overeenkomst over grenzen zal sluiten.

Als Israël niet op de Westelijke Jordaanoever zou opereren, zou Hamas volgens Wistrich binnen een maand de macht overnemen van de Palestijnse Autoriteit. „Met de raketten die Hamas heeft, kan het de gehele dichtbevolkte kuststreek, inclusief Tel Aviv en de luchthaven Ben Gurion, lamleggen en het leven van miljoenen mensen ontregelen. Israël zou om te kunnen overleven een totale oorlog moeten beginnen om de Palestijnse staat in te dammen. Ieder die vraagt om een oplossing waarbij het Israëlische leger zich terugtrekt vanaf de Westoever en de posities daar overdraagt aan Muhmud Abbas, zodat de Palestijnen in het bezit komen van de bergtoppen die uitzien over de kustvlakte, moedigt dus eigenlijk oorlog aan.”

De Palestijnse president Abbas zou failliet gaan als hij niet financieel werd gesteund door Europa en de VS, betoogt Wistrich. „Hij heeft vele kansen gehad om een akkoord te sluiten met Israël. Israël heeft hem 90 tot 95 procent van de grond aangeboden die de Palestijnen eisten. Abbas toont geen echte interesse in onderhandelingen. Hij wil dat de Verenigde Naties Israël een akkoord opleggen en het land dwingen tot maatregelen die zijn bestaansrecht onder­mijnen.”

Wistrich gelooft dat de kern van de Palestijnse weigering is gelegen in onwil om Israël te erkennen als Joodse staat. Het duidelijkste bewijs daarvan is dat Palestijnse leiders als Yasser Arafat en Abbas altijd het recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen hebben geëist.

Zelfs als er een onafhankelijke staat Palestina naast Israël zou komen, dan nog moeten de miljoenen vluchtelingen van 1948 en hun nakomelingen volgens hen het recht krijgen om zich in Israël te vestigen. Als Palestijnse leiders serieus waren over het idee van twee staten voor twee volken, stelden ze een dergelijke eis niet. Wistrich meent dat Israëliërs positiever tegenover een Palestijnse staat zouden staan als de Palestijnse leiders de eis op terugkeer zouden laten vallen.

Eenstaatoplossing

In sommige linkse Europese kringen wordt gesproken over de hoop dat Israël in de huidige vorm verdwijnt. Wistrich: „Sommige mensen zeggen het voorzichtig. Ze spreken over de eenstaatoplossing of een staat die geen onafhankelijke Joodse staat is. Dit is de meer beschaafde wijze om van Israël af te komen. Dan is er de meer agressieve, radicale manier: door krachten te steunen die oorlog en geweld tegen Israël willen gebruiken. Of door groepen te steunen die een boycot en een complete isolering van Israël voorstaan en van Israël een staat willen maken waar niemand iets mee te maken wil hebben.”

Hoe dat gaat? „Dan wordt Israël een racistische entiteit genoemd, bijvoorbeeld. Het is interessant om te zien hoe Joden, die zelf meer dan anderen het slachtoffer werden van de meest extreme vormen van racisme, het toonbeeld van racisme worden in de ogen van sommige liberalen en vooral van links. Israël wordt gezien als racistische staat par excellence.”

De hoogleraar is sinds dertig jaar verbonden aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem. „Ik had al die jaren dagelijks contact met Arabische studenten. Nooit waren er persoonlijke problemen. Op deze en andere universiteiten zijn Arabieren niet onder­vertegenwoordigd. In ziekenhuizen werken ze naast de Joden. Hoe kan iemand met gezond verstand dan spreken van apartheid? Ook als je alleen de situatie op de Westoever in ogenschouw neemt, is er geen sprake van apartheid. Sommige wegen op de Westoever werden voor Palestijnen afgesloten nadat terroristen Israëliërs doodschoten die naar de nederzettingen reden.”

Wistrich zegt te begrijpen dat er voor Palestijnen moeilijk­heden onstonden door de oprichting van de veiligheids­barrière. „Maar het is nonsens om deze barrière een apartheidsmuur te noemen. In dat geval zou deze dienen om alle niet-Joden, in dit geval Arabieren, vanwege raciale redenen tegen te houden. Voor de tweede intifada dacht niemand erover om een veiligheids­barrière te bouwen. De afscheiding is zeer duur en in veel opzichten lelijk. Zeven, acht jaar geleden was het voor een terrorist niet moeilijk om zichzelf op te blazen tussen Israëlische burgers. Maar sinds de muur is gebouwd, is het aantal terreuraanslagen bijna terug­gelopen tot nul.”

Antizionisme als antisemitisme

Antisemitisme kan zich uiten als antizionisme. Andere volken, bijvoorbeeld Nederlanders of Britten, hebben volgens antizionisten recht op een eigen staat, maar Joden niet, hoewel zij als volk een veel langere geschiedenis hebben.

De Joodse staat is voor sommige antisemieten een ware obsessie, tot iets waarop de haat zich richt. Staten waarin grove schendingen van mensenrechten plaatsvinden of waar bijvoorbeeld christenen systematisch worden vervolgd, krijgen geen of nauwelijks kritiek.

In een recente publicatie van het Vidal Sassoon Centrum, ”From Blood Libel to Boycott. Changing Faces of British Antisemitism” (Van bloedaanklacht tot boycot. De veranderde gezichten van Brits antisemitisme”), gaat de Israëlische prof. Wistrich in op deze nieuwe vorm van antisemitisme in Groot-Brittannië.

Antisemitisme uit zich in Groot-Brittannië –vooral in linkse kringen– vaak in hysterische, buitenproportionele laster rond de Joodse staat. Wistrich schrijft dat kritiek op Israël natuurlijk geen antisemitisme is. Maar in de Britse media valt deze kritiek maar al te vaak niet meer binnen de kaders van het beschaafde debat. Sommigen demoniseren Israël, meten met twee maten en ontzeggen dat land het recht op zelf­verdediging.

De BBC bijvoorbeeld stelde volgens Wistrich tijdens de tweede intifada, die in het najaar van 2000 uitbrak, in veel actualiteitenprogramma’s de Israëlische premier Ariel Sharon voor als bloed­dorstig en meedogenloos en de Palestijnse leider Yasser Arafat als een relatief welwillende grootvaderachtige leider. 
Leden van Hamas en de Islamitische Jihad die aanslagen plegen op de Israëlische bevolking worden militanten of radicalen genoemd, geen terroristen. Volgens een onderzoek van de Media Tenor in het Duitse Bonn was in 2003 
85 procent van de berichtgeving van de BBC over Israël negatief, 15 procent neutraal en 0 procent positief.

Wistrich noemt ook de Amerikaanse filmmaakster Carol Gould, die in 2003 in Londen een anti-Israëldemonstratie bijwoonde voor warenhuis Marks & Spencer. Zij kwam terecht in „een hysterische, van haat vervulde menigte.” Een vrouw in moslimkledij riep: „Jullie Joden verwoestten mijn land Irak!” Een elegant geklede Engelse zakenman zei tegenover Gould: „Ik hou van en bewonder de mensen die zichzelf opblazen. Elke keer als ik hoor dat een zelfmoordenaar zichzelf heeft opgeblazen, wens ik dat er tachtig of negentig Joden waren gedood in plaats van een paar.”

Prof. Robert Wistrich

Professor Robert Wistrich leidt het Vidal Sassoon Internationaal Centrum voor studie van het anti­semitisme van de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem. De aan dit centrum verbonden wetenschappers onder­zoeken antisemitisme in diverse landen. De hoogleraar zelf is auteur en redacteur van 29 boeken, waarvan sommige internationale prijzen hebben gekregen.

In 2010 publiceerde hij het meer dan duizend pagina’s tellende werk ”A Lethal Obsession. Anti-Semitism from Antiquity to the Global Jihad” (”Een dodelijke obsessie. Antisemitisme van de oudheid tot de wereldwijde jihad”). Dit jaar verschijnt zijn ”From Ambivalence to Betrayal. The Left, the Jews and Israel” (Van ambivalentie naar verraad. Links, de Joden en Israël), over de houding in linkse kringen tegen­over Israël en anti­semitisme in socialistische kringen.