Leidse journalist beschrijft wanpraktijk in pinkstergemeente
LEIDEN – In het boek ”God, geld & gehoorzaamheid” beschrijft de Leidse journalist Silvan Schoonhoven de „keerzijde van het succes van de pinkstergemeente.” Een verhaal over machtsmisbruik, financiële wanpraktijken en nog veel meer.
Outreach Centre Nederland (OCN) in Leiden heeft aangekondigd volgende maand een kort geding aan te spannen tegen Schoonhoven en uitgeverij Nieuw Amsterdam. De gemeente is het niet eens met de negatieve inhoud van het boek.
Silvan Schoonhoven (1974) is journalist en werkt als verslaggever voor het Leidsch Dagblad. Als „preekrecensent” kwam hij op zekere zondag terecht bij de Grote Opdracht Gemeente van GertJan Agtereek. „Ik ging op de koffie bij ex-leden, die met tranen in de ogen bekenden dat ze onder druk hun hele oudedagsvoorziening eraan hadden gegeven in de collecte. (…) Er waren verhalen over oplichting en gesjoemel met collecte- en overheidsgeld. Uiteindelijk volgden er Kamervragen over de kerk en greep de staatssecretaris in.” Schoonhoven maakte het alles van nabij mee, sprak een groot aantal mensen en doet daarvan verslag in het boek.
In ”God, geld & gehoorzaamheid” werpt hij de vraag op hoe het komt „dat dít type kerken zo regelmatig in dergelijke problemen verzeild raakt.” Volgens Schoonhoven ligt een oorzaak in een cultuur die gekenmerkt wordt door de combinatie van God, geld en gehoorzaamheid. Dat was al zo in de jaren van voorganger Johan Maasbach, in wiens bediening „miljoenen” omgingen, schrijft hij. „Gelovigen raakten in die jaren van opbouw gewend aan de druk om gul te geven. Dat had Maasbach tijdens de laatste oorlogsjaren geleerd in de Ridgewood Pentecostal Church in Brooklyn. Daar had hij de aanwezigheid van de Heilige Geest ervaren zoals hij dat nooit eerder in de Hervormde Kerk had gevoeld, maar hij moest wel wennen aan de steeds terugkerende vraag naar geld. Het was zijn eerste kennismaking met de voorspoedtheologie, die leert dat hoe meer je geeft, hoe guller God je beloont.”
Schoonhoven noemt de opkomst van de pinksterbeweging de belangrijkste ontwikkeling in het christendom van de twintigste eeuw. Een eerste golf verspreidt zich na 1907 vanuit Los Angeles over de wereld. Nazaten daarvan vormen „een wat meer bedaarde hoek.” De „uitwassen die in dit boek aan de orde komen” zijn van de „luidruchtige nieuwlichters uit de derde golf.” Schoonhoven schrijft in een vlot leesbare stijl hoe „voorspoedevangelisten” te werk gaan: „Ze koppelen in de praktijk de winstverwachting aan de bereidheid van de gelovige om eerst te investeren. Alleen wie eerst geeft, wordt daarna beloond.”
Een groot deel van het boek gaat over de Grote Opdracht Gemeente van de omstreden voorganger GertJan Agtereek. Het is een verbijsterend verhaal over financiële misstanden, machtsmisbruik, een adembenemende villa en de prostituees van Nairobi. Er komt een vertrouwensbreuk met assistent-voorganger Glenn. Voor- en tegenstanders bestrijden elkaar op weblogs met Bijbelteksten en hier en daar een doodsbedreiging of een gefotoshopt portret van de tegenstander als Hitler of satan. Halverwege het boek staat een opvallend naschrift, waarin de kerk van Agtereek haar visie geeft: „Het algemene beeld dat GertJan zichzelf heeft verrijkt klopt volgens de kerk niet. Op veel gebieden is hij het grootste slachtoffer.”
Schoonhoven beseft dat er talloze pinkstergemeenten zijn waar dit soort problemen zich niet voordoet. Toch blijkt het regelmatig juist bij hen mis te gaan, meent hij. „Er is een aantal bijzondere omstandigheden die samen zorgen voor een klimaat waarin misstanden makkelijker ontkiemen en sneller groeien.” Een hoofdstuk is gewijd aan de Levensstroomgemeente van Jan Zijlstra, en ook de casussen rond ds. Maasbach en de zaak-TRIN heeft hij beschreven.
Kunnen kerken iets doen om misstanden rond geld, gehoorzaamheid en ontucht tegen te gaan, vraagt Schoonhoven zich af. Hij gaat in op de Stichting Gedragscode Leidinggevenden (SGL), die de beschikking heeft over vertrouwenspersonen en een telefonisch meldpunt. Een stichting die uit de nood is geboren, en die de problemen vooral ziet aan pinkster-evangelische en aan orthodox-gereformeerde zijde.
Peter Sleebos, algemeen voorzitter van de Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten (VPE), had woensdag nog niet van het boek gehoord of het gelezen, en kon dus geen reactie geven. Eerder liet hij in deze krant weten „geen enkele band” met Outreach Centre Nederland te hebben.
