Voor het eerst op een kerkorgel
Op zaterdagavond draaien er heel wat auto’s en fietsen rond de gereformeerd vrijgemaakte Kandelaarkerk in Heemse, om op het bord te kijken hoe laat de kerk zondag begint. In de zes drukste zomerweken zijn er twee keer zoveel diensten.
Aan de Rheezerweg naar Mariënberg bevinden zich tien campings. Op tien minuten loopafstand van de Kandelaarkerk ligt camping De kleine Belties. Twee pubermeisjes slepen hun opblaasboot naar de bosvijver. Kinderen dansen op het rood-geel-blauwgestreepte springbed. De huifkar arriveert, en zorgt voor een gelukkig weerzien van pa en peuter. Spetterend water, gejoel, barbecuelucht, een volleybaltoernooi. Een op afstand bestuurbare terreinwagen.
De 19-jarige Evert van der Blom is voor het derde jaar met zijn twee vrienden op de camping. Thuis kerkt hij „gergem.” Zondag is hij in Westerhaar geweest. Welke dominee, zou hij echt niet weten. „Hervormd of vrijgemaakt ofzo. De manier waarop hij preekte was wel anders dan thuis. Voor de rest wel hetzelfde. ’t Was in elk geval gigantisch druk.”
De familie Buffinga -hij net boven, zij net onder de vijftig- is vrijgemaakt in Delfzijl. De drie kinderen, van 17, 21 en 24, komen om de beurt op de camping, waar ze dit jaar voor de twaalfde keer logeren. Meneer heeft „een paar goede preken” gehoord, zegt hij. „Zondag professor Douma, in de Kandelaarkerk, heel praktisch. We moeten niet te rechtvaardig zijn: je kunt niet alle problemen van de wereld op je nek nemen. Douma ging eerlijk in op de problemen die er in onze kerk zijn.” Dochter komt eraan. „Mam, we hebben gewonnen hoor.”
In de Kandelaarkerk valt te kiezen tussen 9 uur of twee uur later. De Buffinga’s gaan om 11 uur. „Niet zo vroeg hoor, ’t is vakantie”, zegt mevrouw. Ze vullen hier de zondag net zo in als thuis, verzekeren ze desgevraagd. „We hebben na de dienst met de kinderen over de preek gepraat. Alleen gaan we hier ’s middags niet, en thuis wel. Hier woont oma in de buurt, die bezoeken we dan.”
De 27-jarige mevrouw Reijerkerk uit Lisse, gereformeerde gemeente, vond de hervormde preek in Westerhaar „heel duidelijk.” „Je kunt er beter weer bijkomen als je gedachten afdwalen. Thuis is de preek bevindelijker, en daardoor moeilijker. Maar nu zijn we vacant, dus komen er verschillende dominees. Dan is de ene keer makkelijker dan de andere.” Met haar man (33) en twee kleintjes is ze dit jaar voor het eerst op de camping.
Mensen van alle kerkelijke richtingen brengen hier hun vakantie door, zegt campingbaas Jan Hakkers, eigenaar van De Kleine Belties. De Hakkers verzorgen al 55 jaar christelijke kampeervakanties. Het familiebedrijf omvat ook de campings De Rheezerkamp en De Klimberg. Christelijke gereformeerden, vrijgemaakten, hervormden, oud gereformeerden - Hakkers probeert het hun goed naar de zin te maken. Maar concessies aan de zondagsrust doet hij niet. „Zondag is de boel hier dicht, al is het nog zo heet. Sommige mensen zeggen wel eens: Doe dat zwembad toch open. Maar als je het met 30 graden los doet, wat moet je dan met 25 graden?”
Op de rustdag stroomt de camping leeg, naar kerken in Vriezenveen, Westerhaar, Hollandscheveld; maar vooral naar de gereformeerd vrijgemaakte Kandelaarkerk. Hakkers: „Het lijkt wel een file. Mooi om te zien, op veel plaatsen in Nederland is dat niet meer zo.”
„Als ik de honderden fietsers en voetgangers ’s zondags de weg af zie komen, denk ik wel eens aan Psalm 122: de stammen gaan op”, zegt oud-koster J. H. Harsevoort. Op 1 augustus beëindigde hij zijn 27-jarige kostersloopbaan.
Harsevoort vindt de extra vakantiegangers best een beetje spannend. „Je kent ze niet, hè. Als er iemand onwel wordt en eruit gaat, vraag ik altijd: Is het herkenbaar voor u? Zegt hij: Ik voel me zo beroerd, dit heb ik nog nooit gehad, dan moet je optreden. Gelukkig is er tijdens de dienst nooit iemand overleden. Maar de ambulance is wel regelmatig voorgereden.”
In de Kandelaarkerk is ruimte voor 750 mensen. In de drukste vakantieweken trekt de koster de zalen erbij, dan zijn er 1100 zitplaatsen. Daarnaast is er nog een aparte dienst in het bijgebouw De Smidse, waar 300 mensen in kunnen. In de zes drukste zomerwerken zijn er geen vier, maar acht diensten per zondag: in het kerkgebouw en De Smidse om 9.00 uur, 11.00 uur, 13.30 uur en 15.30 uur. „Onze preekvoorziener, meneer Hutten, verdient een pluim, want we hebben nooit preeklezen. In álle diensten gaat een dominee voor.”
Parkeren is hier een ramp, verzucht Harsevoort, vooral als de preek uitloopt. „Dan moeten binnen een halfuur al die auto’s en fietsen weg zijn, zodat de volgende er kunnen staan. En de kerk moet gelucht zijn. Soms denk ik: Beste meneer de predikant, met een uur en vijf minuten moet het klaar zijn. Dat is geen geestelijk, maar een praktisch woord.”
Als koster moet je rekening houden met aparte kwaaltjes. Harsevoort helpt altijd een man die met zijn hoofd tegen de wand moet zitten. Pas zei een vrouw tegen hem: „Koster, bedankt dat u zo goed voor mijn vader zorgt.” Harsevoort: „Maar ik ken uw vader niet.” Zij: „Maar u weet toch wel wie die man is die met zijn hoofd tegen de muur moet zitten?” „Zoiets doet je goed.”
Eens verliet een vrouw na de eerste keer zingen de voorste rij. Harsevoort bezorgd erachteraan. „Is alles goed met u?” „Ja, dat is het”, zei ze, „maar ik ga zondags altijd naar een rooms-katholieke kerk. Het is hier zo onbekend voor mij, dat ik maar niet langer blijf. Ik vind het zo onwerkelijk dat de pastoor niet binnenkomt.”
Harsevoort maakte ook een keer mee dat een hele bank jongelui de kerk verliet. „Ze zeiden: „We staan ons plekje graag af aan ouderen.” „Jullie kunnen ook in de consistorie zitten”, zei ik. Dan zie je ze aarzelen, maar ze gingen. „We komen vanmiddag wel weer”, zeiden ze. „Oké, daar houd ik jullie aan.””
Elke vakantie is er een zondagse zangavond. De cd is te koop bij de receptie van De Kleine Belties. In de Kandelaarkerk worden ook concerten gehouden: Peter Eilander, Charles de Wolff, Klaas Jan Mulder en andere grote organisten. Het drieklaviers instrument is gebouwd door B. A. G. Orgelmakers. Harsevoort: „Sommige mensen op de camping willen graag een uurtje spelen. Daarvoor is een regeling getroffen. Voor 7,50 euro per uur kun je achter de klavieren terecht, maximaal twee uur per persoon. Van der Worp uit Harderwijk belt elk jaar al een maand van tevoren. Dan zegt hij: „Koster, heeft u de agenda bij de hand?””
In het logboek geven spelers een korte impressie. „Gaaf. Prachtig orgel. Krachtige klank.” Een jeugdige enthousiast: „Voor het eerst op een kerkorgel, ik vond het heel erg leuk.”
Dit is de laatste aflevering in een serie over kerken die in de zomermaanden veel toeristen verwelkomen. Eerdere bijdragen verschenen op 10, 17, 24, 31 juli en 7 augustus.
