Uit de omschrijving blijkt dat de oudste –ik noem hem Niek– een temperament heeft dat opvoeden intensief maakt. Zo is Niek zintuigelijk gevoelig en registreert hij heel sterk wat hij ziet en voelt. Hij kan bang zijn voor apparaten die mogelijk onverwacht harde geluiden maken. Hij leeft intens en is een enthousiast kind. Tegelijkertijd is hij gevoelig en kan van slag zijn als hij anderen ziet lijden. Veranderingen zijn niet gemakkelijk voor hem en hij kan hardnekkig blijven hangen in zijn verzet. Zo houdt hij het gerust een halfuur of een uur vol om luid te protesteren.

Dit alles bij elkaar maakt dat Niek niet zo gemakkelijk is als zijn broertje, die teleurstellingen snel is vergeten en veel plooibaarder is. De beide broertjes vergelijken doet geen recht aan wie Niek is. Want de genoemde verschillen zijn deels aangeboren, al kunnen ze zeker in de loop van de tijd bijgeschaafd worden.

Aanhikken

Niek heeft van nature moeite met veranderingen. Hierdoor kan de aanloop naar de basisschool een heftige periode zijn waarin hij tegen de nog onbekende toekomst aanhikt. Dit in combinatie met verhuisplannen kan verklaren waarom hij juist de achterliggende weken lastig gedrag vertoont. Ineens hangt hij meer aan moeder als zij eens per week gaat werken, terwijl hij een andere keer als moeder weggaat, geen problemen maakt. Als hij ergens zijn zin niet in krijgt, wordt hij heel boos, gaat schreeuwen en huilen, gooit met spullen. Het lukt niet meer om hem tot bedaren te brengen.

Voor ouders is het eveneens lastig om op zo’n moment kalm te blijven. Hun eigen boosheid maakt dat ze zichzelf niet altijd in de hand hebben. Dit is bedreigend voor Niek, die juist veiligheid en stabiliteit nodig heeft in deze overgangsfase.

Zoals de vraagsteller zelf al aangeeft, is Niek gebaat bij rust. Daaraan kan nog toegevoegd worden dat hij vooral veel duidelijkheid nodig heeft in combinatie met bevestiging van hemzelf door positieve aandacht.

Niek is een gevoelige jongen die tegen zijn eigen onvermogen aanloopt. Als hij iets niet fijn vindt, heeft hij geen goede manieren om daarmee om te gaan. Zijn reactie uit zich vooral in protest. Dit levert Niek negatieve aandacht op. En hoe tegenstrijdig het ook is: een kind heeft liever negatieve aandacht dan geen aandacht. Daarom is het beter om in plaats van uitgebreid aandacht te besteden aan negatieve zaken, meer oog te hebben voor positief gedrag.

Want er zijn altijd dingen die wél goed gaan, ook bij Niek. Het is belangrijk om die positieve zaken te benoemen, zodat hij leert wat goed is en merkt dat positief gedrag aandacht oplevert. „Wat fijn dat je bord al helemaal leeg is.” „Wat lief van je dat je mij zo goed helpt met afruimen.” „Goed zo, ik zie dat je probeert om heel mooi te kleuren.” „Wat lief van je dat je je broertje helpt.” Als ouders Niek bewust af en toe een compliment geven, gaan ze vanzelf kijken naar positieve dingen. Er komt meer gevoel van ”samen” in plaats van ”tegenover elkaar”.

Complimenten kunnen gaan over dingen die Niek goed doet, maar ook om het feit dat hij er is. Als Niek hoort dat ouders zijn aanwezigheid op prijs stellen, bevestigen zij hem ook. Dus aandacht geven gewoon omdat hij hun kind is. Hoe kan dat? Door te zeggen dat hij zo’n lieve vent is van wie zij veel houden. Door positief met hem om te gaan en door tijd vrij te maken. Bijvoorbeeld door wanneer hij wat langer dan zijn broertje opblijft, hem te laten kiezen wat hij graag wil doen. Maar ook door hem te betrekken bij volwassen dingen in het dagelijkse leven. „Ga je mee? Ik vind het zo leuk als je erbij bent!”

Time-out

Naast positieve bevestiging van Niek zijn er ook duidelijke grenzen nodig. Want een kind moet weten dat niet alles is toegestaan. Met name de laatste weken heeft Niek veel moeite om te gehoorzamen. Toch zal hij dat moeten leren. Dat kan als hij duidelijke leiding krijgt. Met duidelijk bedoel ik dat voor hem heel concreet wordt wat hij niet moet doen, maar ook wat hij wél moet doen. Als Niek desondanks hevig protesteert en niet gehoorzaamt, is een time-out op zijn plaats. Hoe je de time-out op een goede manier toepast, is eerder uitgebreid beschreven in de bijdrage ”Rianne moet de kamer uit voor wangedrag”.

Een goede toepassing is belangrijk, omdat er diverse valkuilen zijn die maken dat de time-out niet werkt. Een goed toegepaste time-out zorgt ervoor dat ouders zelf rustig kunnen blijven en dat het voor Niek niet loont om niet te luisteren.

Consequent blijven en een duidelijke instructie werken bij veel kinderen goed. Het rustig benoemen van wat je ziet of denkt dat je kind voelt, geeft een kind doorgaans erkenning waardoor het zich niet afgewezen hoeft te voelen. „Ik zie dat je het niet leuk vindt dat je in deze winkel geen plakje worst krijgt. Misschien denken ze er hier niet aan dat kinderen dat leuk vinden. Het gebeurt lang niet in alle winkels, dus het is boffen als je wat krijgt!” Een doortastende en liefdevolle houding van ouders maakt het voor een kind gemakkelijker om zich erbij neer te leggen.

Zoals met elk kind belangrijk is, is het ook bij Niek zoeken naar de juiste sleutel. Misschien werkt afleiding nadat rustig en duidelijk een grens is aangegeven. „Wil je eens kijken of jij de yoghurt kunt vinden?” Misschien werkt het beter om hem even met rust te laten, zijn protesten te negeren en even weg te lopen. Als Niek merkt dat protest niets oplevert en als hij tegelijkertijd positief contact heeft op andere momenten, kan de sfeer aanmerkelijk verbeteren.

Een jongen als Niek kost veel energie. Laad daarom de eigen accu regelmatig op door zelf leuke dingen te doen.

Wilt u reageren of hebt u vragen over opvoeding? Leg ze (anoniem) voor aan psychologe drs. Sarina Brons. Dat kan door de situatie en de (gezins)omstandigheden, liefst uitvoerig, te mailen naar: wijs@refdag.nl of te sturen naar: RD, t.a.v. redactie Wijs, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.

Tips

Laat meewegen mee dat zijn gedrag waarschijnlijk samenhangt met het aanhikken tegen veranderingen.

Stel duidelijke grenzen.

Handhaaf grenzen consequent en wees doortastend.

Beperk de aandacht voor negatief gedrag.

Investeer in positief contact en heb aandacht voor dingen die goed gaan

Geef complimenten.

Laat merken dat je van hem houdt en versterk het gevoel van”samen”.

Beschrijf wat je ziet en hoe je denkt dat hij zich voelt.

Zorg voor ontspanning van jezelf om de accu op te laden.