Vaak ben je jezelf niet eens van die gewoontes bewust. Bijvoorbeeld hoe iemand je een hand geeft: je pakt de hand vast, kijkt elkaar even aan, schudt twee keer en laat dan weer los. Als iemand tegen je praat, behoor je hem regelmatig aan te kijken. En als jij de spreker bent, dan kijk je regelmatig weg. In dat kijken zit als het goed is afwisseling. Dat geldt ook voor wie het woord heeft. Als het goed is tenminste.

Julia geeft het voorbeeld van Maaike, die nogal breedsprakig is. Als je vraagt hoe ze het maakt, krijg je een uitgebreid antwoord. Niets mis mee natuurlijk, want Julia heeft er zelf naar gevraagd en ze wilt het ook echt weten. Als er dan een stilte valt, verwacht Julia dat Maaike op haar beurt vraagt hoe het met Julia gaat. Maar Maaike gaat gewoon door met haar eigen onderwerp.

Zou Maaike niet in de gaten hebben dat dit op lange termijn niet zo handig is? Julia schat in dat Maaike totaal niet doorheeft wat er gebeurt. Tenminste, Julia merkt er niets van. De volgende keer gaat het precies hetzelfde. Dat is lastig, want als je eenmaal opgemerkt hebt dat ze nooit iets terugvraagt, gaat het extra opvallen. En dan is op een gegeven moment de aardigheid om haar te ontmoeten er af. Want echt contact is er niet; dat moet van beide kanten komen.

Wonderlijk hoe communicatie in elkaar zit. Afwisselend de beurt nemen is belangrijk, maar minstens zo belangrijker is wat je verder in het contact overbrengt. Niet zo lang geleden hoorde ik een therapeut zeggen dat hij zich tijdens een gesprek afvraagt hoe iemand op hem overkomt, zodat hij goed kan reageren op wat die ander (tussen de regels door) tegen hem wil zeggen. Om te achterhalen welke boodschap de ander uitzendt, kun je de zin „zie mij als…” aanvullen.

Als ik dit aan Julia vertel, leggen we het zinnetje op ons gesprek. „Ik zie jou als 
een gelukkig iemand die graag contact heeft en die benieuwd is naar wat iemand bezighoudt.” „Ik zie jou als iemand die graag nadenkt en het leuk vindt om te 
horen hoe een ander tegen iets aankijkt; 
als iemand die geïnteresseerd is in anderen.” Met ons contact zit het gelukkig wel snor.

Er bestaan ook andere relaties die minder vlotjes verlopen. In die gevallen vul je iets heel anders in bij „zie mij als …” We proberen er een aantal uit. Zie mij als iemand die het niet redt en die hulp nodig heeft. Zie mij als iemand die zijn boontjes zelf wel kan doppen. Zie mij als iemand die het allemaal veel beter weet dan jij. Zie mij als iemand die heel erg zijn best doet. Zie mij als iemand bij wie je veilig kunt zijn. Zie mij als iemand die heel goed onafhankelijk kan functioneren en jou eigenlijk niet nodig heeft. Zo zijn er heel veel verschillende omschrijvingen mogelijk, die elk op hun beurt impact hebben op de wijze waarop het contact verder verloopt.

Ook zoiets aparts: hoe komt het dat een contact zich verdiept of juist niet? Er moet een bepaalde klik zijn waaruit interesse voortvloeit. Als je belangstelling proeft, ga je meer vertellen over hoe je denkt of wat je vindt. Als je gesprekspartner jouw opmerkingen niet veroordeelt maar daarentegen op een prettige manier met je meedenkt, is het een volgende keer waarschijnlijk gemakkelijker om open te zijn. En niet vergeten natuurlijk: beurten nemen.

Julia lacht. „Ja, mensen vinden het nu eenmaal erg leuk om over hun eigen dingen te praten.” Ik schrik. Ik schrik echt. Was ik nu zelf ongemerkt te veel over mijn eigen onderwerp aan het praten?

Aan Julia’s glimmende pretogen merk ik dat ze me beetneemt. Ook zij vindt communicatie geweldig boeiend. Maar ik realiseer me ineens heel scherp: als je je eigen dingen erg interessant vindt, kun je je er zomaar in verliezen.

De auteur is psychologe en moeder van een zoon van 13 jaar en twee dochters van 18 en van 19. Reageren? gedachtegoed@refdag.nl