Hij heeft een waslijst van publicaties over de islam op zijn naam staan. Nu is er daar nog één bij gekomen: onlangs verscheen van de hand van de Egyptische christen Samir Khalil Samir ”De islam en het Westen” in het Nederlands (uitg. Lannoo).

Het boek is een weergave van uitgebreide gesprekken met een Italiaanse en een Libanese journalist. In 111 vragen gaat Samir in op de aard van de islam, de aanwezigheid van de islam in het Westen en de wisselwerking tussen christendom en islam.

Vanavond arriveert de auteur, die ook hoogleraar theologie en islamologie is aan de Katholieke Universiteit van Beiroet, in Nederland voor een symposium dat Kerk in Nood (rooms-katholieke organisatie voor steun aan christenen wereldwijd) morgen organiseert over christenen in de Arabische wereld.

Verwarrende positie

Samir kan daar wel wat over zeggen: als Arabisch christen denkt hij al zijn hele arbeidzame leven na over de vraag wat de positie is van christenen in islamitische landen. Die positie is „ongemakkelijk en verwarrend”, zegt hij er zelf over. „Wij verschillen van de mensen in het Westen, omdat wij Arabieren zijn, maar we verschillen ook van de moslims, omdat wij christenen zijn. Eigenlijk worden we door beide werelden als buitenstaanders beschouwd, hoewel we alleszins tot beide werelden behoren.”

Behalve dat dit een verwarrende situatie oplevert voor Arabische christenen, ziet Samir zijn positie tegelijkertijd als een voorwaarde om werkelijk een brug te kunnen vormen tussen christenen in het Westen en moslims. „Dat is onze waarachtige historische roeping”, schrijft hij daarover.

Vanuit die positie roept hij Europeanen op om de christelijke achtergrond van hun continent op waarde te schatten. Het is nodig dat moslims en christenen ook in Europa leren samenleven, schrijft hij, maar dan wél vanuit de erkenning dat het Europese huis gestempeld is door christelijke waarden. Een Europa dat dat niet erkent, „zal een gebouw worden met zeer breekbare funde­ringen, een reus op lemen voeten.”

Genuanceerde toon

De theoloog is geen man die zaken op de spits drijft. Hij heeft niet de pretentie „wie dan ook de les te lezen”, zegt hij daar zelf over. In het boek ”De islam en het Westen” valt dan ook voortdurend de genuanceerde toon op waarmee Samir inzicht geeft in de islamitische manier van denken. Des te opvallender is het dan ook dat hij, ondanks die gematigde toon, ervan overtuigd is dat de islamitische opvatting over de Koran een bron van ellende vormt. Hij wijst erop dat de openbaringen van de Koran in feite „fundamentele dogma’s” zijn voor moslims.

Dat is radicaal anders dan hoe christenen de Bijbel hebben ontvangen. „In de christelijke openbaring wordt de schrijver van de heilige tekst gezien als een co­auteur van God en de tekst wordt verwoord onder invloed van de Heilige Geest. Als een christen het Evangelie openslaat, leest hij ”het Evangelie van Jezus Christus” volgens Mattheüs, Markus, Lukas of Johannes. Dit „volgens” is wezenlijk.”

In de islam is dat niet het geval, legt Samir uit: „De Koran wordt niet beschouwd als zomaar een door god geopenbaarde tekst, maar veeleer als „munzal” (neder­gedaald) op Mohammed. De tekst is slechts de letterlijke transcriptie van een ‘ongeschapen’ Koran, die altijd bij god is geweest.”

Het gevolg van die opvatting? Een kritische of historische interpretatie van de Koran is onmogelijk. „Daarom wordt tegenwoordig de minste of geringste poging om de betekenis ervan te willen begrijpen, beschouwd als een poging om haar ter discussie te stellen”, is de ervaring van Samir. „En dit is een ware tragedie voor de Arabische wereld.”