PvdA, PVV, SP, GroenLinks, D66 en de Partij voor de Dieren - samen goed voor 91 zetels - steunen de wijziging. De Kamer moet voortaan binnen een week na de installatie van de nieuwe parlementariërs debatteren over de verkiezingsuitslag. Hierna wijst de Kamer dan zo snel mogelijk een of meerdere (in)formateurs aan en geven die ook een opdracht mee. Tot nog toe was dat altijd de taak van het staatshoofd.

Vooral D66, die met het wijzigingsvoorstel kwam, is zeer tevreden met de wijziging van het reglement van de Kamer. „Het proces van machtsvorming moet transparant voor de kiezers zijn”, stelt parlementariër Gerard Schouw. „Volksvertegenwoordigers, en niet het staatshoofd, moeten op een democratische wijze tot de vorming van een kabinet komen.”

„Groot risico”

Maar volgens staatsrechtgeleerde Douwe Jan Elzinga van de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) neemt de Tweede Kamer een „groot risico” door het staatshoofd buitenspel te zetten. „Dit is een vrij zware ingreep op de regeringsvorming”, stelt hij. „En het is vrij gemakkelijk om het reglement van de Kamer te omzeilen. Ik had zelf een terugvaloptie aangehouden om indien nodig toch het staatshoofd in te schakelen.”

In theorie kunnen partijen na de verkiezingen het hele debat over de aanstelling van een formateur links laten liggen. „Niemand kan een partij in de Kamer dwingen om mee te doen aan een debat, of om mee te stemmen over een besluit”, legt Elzinga uit. „Dus wat gebeurt er nu als de VVD of het CDA zeggen: sorry mensen, maar wij doen niet aan deze procedure mee? Wie gaat dan hoe de patstelling doorbreken?”

De regeringspartijen VVD en CDA en de ChristenUnie en SGP stemden in de Kamer tegen het voorstel. „Het reglement van orde van de Kamer is niet geschikt is om dit type besluiten dwingend op te leggen”, stelt VVD’er Joost Taverne. Fractievoorzitter Arie Slob van de ChristenUnie noemt de wijziging „onverstandig en ondoordacht. De antimonarchisten hebben elkaar gevonden in een slecht voorstel. De Kamer overschat zichzelf ernstig.”