Dat zei prof. dr. Evert Jonker, emeritus hoogleraar praktische theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit Kampen, zaterdag in Maarssen tijdens de werk- en studiedag EredienstCreatief, een initiatief van een werkgroep die een platform wil bieden voor creatieve ideeën in liturgie en kerklied. De werkgroep had deze dag georganiseerd samen met de Protestantse Kerk in Nederland en het Nederlands Dagblad. Het thema luidde: ”De klacht in de eredienst”.

Centraal stond de vraag hoe klaagpsalmen een plek te geven in de liturgie. Het gaat erom, aldus prof. Jonker, dat je in klaagpsalmen je eigen situatie van leed of pijn en het leed in de wereld kunt meenemen en herkennen in de woorden van de psalmen.

In de discussie werd gesteld dat het in een klaagpsalm toch gaat over wat de dichter aan klacht tegen God uitbrengt? Volgens prof. Jonker gaat er juist om dat wij ook zelf daarin betrokken worden. „De klacht heeft iets van herkenning en erkenning van ons eigen leed in de communicatie met God.” In de liturgie bewegen we ons naar God toe en gaan daarna weer terug de wereld in, vervolgde hij.

EredienstCreatief wil het gewone gemeentelid praktisch toerusten voor het omgaan met verschillende liedculturen in de eredienst en het daarin op een creatieve manier gestalte geven aan de liturgie. Kees van Setten, van huis uit theoloog maar in kerkelijke kring meer bekend als componist en pianist, vervult in dit platform een voortrekkersrol.

Zijn vraag is hoe jongeren bij de eredienst te betrekken zonder deze ”op te leuken”. De werk- en studiedag was voor hem dan ook geen „potje klaar”, maar een zoeken naar mogelijkheden. „Psalmen zijn geen therapiesessies. Het gaat in de psalmen om God. In klaagpsalmen zit God Zelf in de klacht. En met onze klacht kunnen wij bij God terugkomen. In die klacht zit het perspectief van de lofprijzing besloten”, aldus Van Setten.

Adres

Prof. Jonker liet zien hoe de klacht in Psalm 13 een adres heeft: Hoelang nog Heere? Dan volgt een petitie: Zie mij aan, verhoor mij, Heere! Daarna is er sprake van vertrouwen en een voornemen: Ik vertrouw op U, ik zal voor de Heere zingen. „In het kyrie van de psalm zit als het ware het gloria besloten”, aldus de emeritus hoogleraar. „Net als de dichter van Psalm 13 doet, kunnen ook wij onze klachten voor de Heere neerleggen.”

Maar pas op, zo zei hij, dat we niet te veel leed opsommen. Dat leidt volgens hem tot de inflatie van klachten. „Klachten moeten vlees en bloed blijven houden.” Klagen is een roep om ontferming met verwachting, vervolgde hij, wijzend op het roepen van Bartimeüs. Ook Jezus Zelf klaagt, zo wees hij op Markus 9, waar Jezus Zich bij Zijn leerlingen beklaagt over hun onbegrip.

Tussen klacht en aanklacht zit volgens de emeritus hoogleraar een spanningsveld tussen het heil van God en het onheil in 
de wereld. „De klacht aan het adres van God geeft niet alleen een beeld van Wie God is, maar geeft ook een gevoel van zelfwaarde. Dat kan zich uiten in woede”, zei hij, wijzend op Psalm 58, waar God gevraagd wordt de tanden van de vijanden te verbreken en hen te laten vergaan als een smeltende slak. „Zo zijn psalmen materieel en heel concreet.”

De studiedag begon met een gelezen en gezongen morgen­gebed en werd afgesloten met een viering. In een aantal workshops gingen deelnemers ’s middags aan de gang met creatieve ideeën rond liturgie en kerklied. De jongerenorganisatie van de Protestantse Kerk, JOP, presenteerde de ”JOP Wake Up Call”, het concept waarin tieners worden uitgedaagd om met eigentijdse middelen een viering in elkaar te zetten. JOP biedt daarbij hulp van een diskjockey, een rapper, een dansgroep, licht en geluid en ideeën om zelf invulling te geven aan dit evenement.