Afstandelijke kilheid zal naar het zich laat aanzien de boventoon voeren in het Kamerdebat over Uit Vrije Wil dat voor donderdagavond geagendeerd staat. Dat lijkt een nogal sombere en zwartgallige analyse, zeker in het licht van de scepsis die de VVD en andere paarse partijen eerder tentoonspreiden over het burgerinitiatief. Scepsis die zich bij de finale besluitvorming aanstaande dinsdag mogelijk vertaalt in een tegenstem, waardoor een Kamermeerderheid voor Uit Vrije Wil ontbreekt.

Bedacht moet echter worden dat de initiatiefgroep, zij het via een iets andere route, al grotendeels is geslaagd in het realiseren van wat hem voor ogen staat: de ‘weigerarts’ die nee zegt tegen euthanasie kunnen omzeilen of overrulen. Sinds begin deze maand is de stichting Levenseindekliniek, mét de uitdrukkelijke goedkeuring van de VVD, immers begonnen met haar activiteiten: het herbeoordelen en vervolgens uitvoeren van euthanasieverzoeken die eerder zijn afgewezen door de vaste huisarts van de patiënt. Een belangrijk deel van de door Uit Vrije Wil bepleitte verruiming van de euthanasiepraktijk is daarmee al een feit.

Neezeggen tegen Uit Vrije Wil, zonder een alternatief te hebben, zou vooral problematisch geweest zijn voor de VVD. Tal van prominenten uit de partij, onder wie Frits Bolkestein, hebben er immers hun naam en reputatie aan verbonden. Geniaal was dan ook de strategie van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) om vrijwel meteen nadat de initiatiefgroep bij de Kamer had aangeklopt met plan A daar ook de voorgenomen oprichting van de stichting Levenseindekliniek, plan B, aanhangig te maken.

Een dubbel nee –eerst tegen Uit Vrije Wil en vervolgens ook tegen de stichting Levenseindekliniek– zou de liberalen ernstig in verlegenheid hebben gebracht. Vandaar dat minister Schippers (VVD) haar ambtenaren koortsachtig liet zoeken naar een argument om het sein voor de stichting op groen te kunnen zetten. Dat was snel gevonden: de wetgever heeft niet gespecificeerd welke arts tot de wettelijk vereiste overtuiging moet komen dat aan de zorgvuldigheidsbepalingen van de wet is voldaan. De vaste huisarts? Prima. De ambulante arts van de stichting? Ook geen probleem.

De rest was een kwestie van planning: Eerst het zuur, dan het zoet. Oftewel, eerst groen licht geven voor de stichting Levenseindekliniek, waarbij CDA en SGP even door de zure appel zouden moeten heenbijten. En daarna Uit Vrije Wil tegenhouden; wat het beeld moet bevestigen dat de VVD zeker bereid is te luisteren naar CDA en SGP.

Schijn bedriegt. Door de gekozen tactiek kunnen de VVD en andere paarse partijen Uit Vrije Wil blokkeren, zonder concessies te doen aan de onder paars leidende gedachte: De keuze is aan de burger, die vooral geen door de politiek opgeworpen belemmeringen mag ondervinden bij het effectueren van zijn zelfbeschikkingsrecht. Als onderzoek uitwijst dat Uit Vrije Wil inderdaad een uitkomst is voor levensmoede ouderen is de VVD bereid er in een volgende kabinetsperiode opnieuw naar te kijken, zo liet VVD-woordvoerster Van Miltenburg onlangs doorschemeren.

De klaar-met-levenbeweging kan dan ook voldaan achterover leunen, los van de uitkomst van het Kamerdebat. De aanleg van de snelweg Uit Vrije Wil stagneert hooguit tijdelijk, en alleen omdat de liberalen het CDA niet al te opzichtig willen bruuskeren. De buit is echter binnen: Het sluippaadje stichting Levenseindekliniek is verheven tot staand beleid.