Dat stelde dr. Antoine Bodar donderdag in Utrecht tijdens de presentatie van het boek ”De paus en de wereld. Geschiedenis van een instituut”, onder redactie van Frans Willem Lantink en Jeroen Koch. In een overvolle Geertekerk werd het boek aangeboden aan mgr. André Dupuy, apostolische nuntius van de Heilige Stoel in Nederland.

De wereldwijde kerk van Rome, „waarvan Christus het enige hoofd is maar Die zichtbaar wordt vertegenwoordigd door de opvolger van Petrus”, heeft altijd meer oog voor continuïteit dan voor discontinuïteit, aldus Bodar, priester in Rome. „Schrijven over de paus is vanuit katholiek perspectief niet mogelijk buiten het geheel van de kerkleer, zoals het herderschap dat Jezus Petrus opdraagt, de apostolische opvolging, de verbinding van de bisschop van Rome met de andere bisschoppen en de verhouding van de universele kerk tot de lokale kerk.”

Bodar bevestigde de stelling van de auteurs dat al voordat in de Reformatie de paus als ”antichrist” werd omschreven, er een lange traditie van kritiek bestond op het primaat van de bisschop van Rome. „En is het langer dan tien of twintig jaar geleden dat de meest vooraanstaande papenvreters onder de vaderlandse protestanten de paus niet nog steeds als antichrist wilden begrijpen?”

Toch bespeurde Bodar bij de schrijvers „enige afgunst ten aanzien van de ene kerk met de paus aan het hoofd.” „Waarom daar gesproken over de paus als plaatsvervanger van God of van Petrus, terwijl eeuwenlang zorgvuldig de formulering luidt: plaatsbekleder van Christus en opvolger van Petrus?”

De afgunst jegens de moederkerk betreft vooral haar continuïteit. Als in het boek iemand paus Pius XII „de andere Christus” noemt, is dat volgens Bodar vanzelfsprekend. „Elke priester is de andere Christus. In plaats van Christus viert hij de eucharistie. De priester dient te verdwijnen in zijn dienstwerk, zonder enige, en in onze tijd vaak hinderlijke, creativiteit.”

Maar al die zondige priesters dan in deze tijd, wier zondigheid heeft geleid tot een „openbare hetze tegen de kerk van Rome”? „Het dienstwerk staat in zekere zin los van de dienstknecht. De zondigheid van de priester, ook van de paus, heeft geen invloed op de geschonken genade: alles immers is sola gratia. Ook goede werken kunnen wij doen alleen door genade.”

Volgens Bodar is in de „rebelse” jaren zeventig, tachtig en negentig van de vorige eeuw de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland „eerst geprotestantiseerd en voorts verburgerlijkt.” Menig Nederlandse rooms-katholiek kenmerkt zich in zijn ogen als „onwetend, ongeïnteresseerd en onverschillig.” „Hij is uitsluitend katholiek van huis uit en wil dat zelfs niet weten. Hij praat de kranten en de andere media na waar het gaat over de vermeende achterlijkheid van Rome, zonder zelfstandig denken, overweging of reflectie.”

Maar er is ook een ander type rooms-katholiek, dat gesteld is op de paus. „Hij lijdt onder de huidige, vaderlandse discriminering. Hij moet zich onafgebroken verdedigen dat hij nog katholiek is, temeer daar algemene kennis over de kerk, ook in de journalistiek, teloor is gegaan.”

Prof. dr. Catrien Santing (Groningen) stelde dat de pausen als opvolgers van Petrus in de wereld functioneren, maar „soms buitengewoon werelds zijn en wereldlijke macht opeisen.” De paus en de wereld, gaat dat altijd samen met wereldlijke macht? „Het seculiere koningschap heeft het morele gezag van pausen niet altijd bevorderd en gaf aanleiding tot problematische kanten voor het pausdom als instituut.”

De auteur Bram van Hoven van Genderen is volgens prof. Santing de enige in de bundel die deze kwestie op scherp stelt en spreekt van een „cruciale weeffout in de Katholieke Kerk.” „De Kerkelijke Staat leidde in combinatie met de spirituele autoriteit van haar vorst als paus tot ongekende pretenties als plaatsbekleder van Christus en zelfs als vertegenwoordiger van God op aarde. Ook al waren die claims in de loop der eeuwen weinig reëel, kritiek maakten zij wel los.”