Christelijke lobbygroep in corrupt Rusland
Zou een christelijke partij in Rusland een vuist tegen Poetin kunnen maken? De leiders van de nieuwe beweging Gezegend Rusland denken van wel. De tijd is eindelijk rijp. De plannen zijn groot, maar de stapjes blijven voorlopig klein.
Het verkeer in Moskou komt aan het eind van de middag weer tot stilstand. Agenten in winterkleding houden de boel in de gaten. Verkeersovertredingen kunnen worden afgekocht. De politie is net zo corrupt als rechters en aanklagers die doen wat de heersers van het Kremlin willen.
Smeergeld is in Rusland normaal. Wereldwijd valt het land in de zwaarste categorie, omringd door voornamelijk Afrikaanse landen.
Vrijwel iedereen vindt het een probleem, maar in de aanpak ervan is nog weinig vooruitgang geboekt. Gezegend Rusland (of in het Russisch: Blagodatnaya Rossiya) heeft corruptiebestrijding als een van de prioriteiten.
Christelijke partijen hebben in Oost-Europa nooit diep wortel geschoten. In Rusland waren er na de omwenteling eind jaren tachtig wel enkele christendemocratische partijen, maar die zijn weer snel verdwenen. Nu is het dus tijd voor de herkansing: Gezegend Rusland.
Bevruchting
Voorlopig is Gezegend Rusland trouwens geen partij, maar een beweging, lacht Ekaterine Smyslova, het internationale gezicht van de groep. „We willen de bevolking weer bewust maken van de menselijke waardigheid. Onder het communisme was een mens niet meer dan een dier en werd hij zo ook behandeld. Het christendom leert dat de mens is geschapen naar het beeld van God en dat hij daarom dient te worden beschermd van de bevruchting tot de natuurlijke dood.”
Het feit dat 85 procent van de Russen tot de Russisch-Orthodoxe Kerk behoort, is een aanknopingspunt. Lastig is dat die mensen nooit hebben geleerd ook op maandag uit hun geloof te leven. In de samenleving –en zeker in de media– is er weinig dat momenteel is gericht op bevordering van de moraal.
Protestanten –zoals de Russische baptisten en pinkstergroepen– zijn meer gewend hun geloof in de praktijk te brengen. „Maar”, stelt Smyslova met spijt vast, „deze mensen hebben tijdens het communisme het contact met niet-gelovigen vaak verloren.”
Zelf behoorde ze tot twee jaar geleden ook tot een baptistengemeente. „Totdat ik ontdekte dat ik in een soort klooster zat. Toen ben ik overgestapt naar de orthodoxe kerk. Daar is tegenwoordig veel meer ruimte voor een geestelijke benadering dan vroeger.”
De andere leiders van Gezegend Rusland bevestigen dat. „Twintig jaar geleden was een initiatief als het onze niet mogelijk geweest”, meent Oleg Constantinovich.
Sergei Mezentsev, in het dagelijks leven hoogleraar politicologie aan de technische universiteit van Moskou, schreef voor de beweging een brochure over de toepassing van de Tien Geboden. „Ik krijg daar goede reacties op van moslims en joden. Zij ervaren meer aansluiting bij ons dan bij seculieren.”
Juist om deze reden wil Gezegend Rusland geen confessionele grondslag. Smyslova: „Voorlopig zijn we een netwerk, zonder statuten en lidmaatschapsgelden. We brengen christenen uit alle hoeken en gaten van het land bij elkaar. En als niet-christenen zich op grond van onze waarden willen aansluiten, heel graag.”
Mezentsev was begin jaren negentig betrokken bij de toenmalige christendemocratische partij. „Maar die was uitsluitend voor mensen van de orthodoxe kerk. Dat is niet meer vol te houden.”
Moet de ondergang van die beweging uw enthousiasme toch niet wat matigen?
„Dat was in de tijd dat nog niemand iets wist over de sociale leer van het christendom. Inmiddels is dat heel anders. De orthodoxe kerk heeft nu bijvoorbeeld een rapport over de relatie met de samenleving. Niet dat alle orthodoxe politici dat trouwens uitdragen, maar toch. Bovendien is de orthodoxe kerk nu veel meer een geloofsbeweging dan toen”, aldus Mezentsev. „In de jaren negentig begreep nog niemand dat een wereldbeschouwing de essentie van alles is.”
Wel wil de beweging als christelijke groep herkenbaar blijven. Smyslova: „We kunnen de corruptie niet stoppen zonder een geestelijke verlichting. Uiteindelijk berust alles op het spirituele.”
Projecten
Gezegend Rusland heeft veel projecten op stapel staan. Constantinovich is econoom en wil boeren helpen hun producten te verbouwen en te verkopen. „Als we dat goed doen, brengt dat geld in het laatje. Bovendien kunnen we laten zien wat christelijk ondernemerschap betekent.”
Smyslova is het gezicht namens de beweging voor het buitenland. Al jarenlang is ze betrokken bij internationale christelijke organisaties. Ze is juist terug van een CBMC-bijeenkomst in Israël en heeft haar beweging aangemeld bij de European Christian Political Movement (ECPM). Ze onderhoudt in Nederland contacten met mensen van ChristenUnie en SGP.
Mezentsev ziet brood in sociaal werk. „Geloof is in ons land vaak iets dat verdeelt. Maar sociaal werk kan binden. Er zijn veel zorgprojecten te bedenken waarin we iets kunnen betekenen.”
Partijvorming is iets van de lange adem, merkt de politicoloog op. „Daar zijn wel enkele mensen mee bezig, maar dit moet grondig gebeuren. Bovendien blijft partijvorming voor veel christenen een vreemd idee. Volgens hen hebben geloof en politiek niets met elkaar te maken.”
In dit land geldt een verbod op partijvorming op religieuze grondslag. Is dat geen belemmering?
Smyslova: „Wij willen waarden uitdragen, geen godsdienst. Je mag je wel organiseren op grond van je wereldbeeld. Ook hoeven we het woord christelijk niet in onze naam te noemen. De regels voor partijregistratie worden momenteel trouwens versoepeld.”
Doema
Smyslova ziet Gezegend Rusland de komende jaren meer als „lobbygroep” dan als partij. „Onze taak is nu mensen bewust te maken. We moeten Daniëls en Esthers trainen. Als dat lukt, kunnen we verder. Als je direct de regering aanpakt en bekritiseert, krijg je het moeilijk.”
Concrete mogelijkheden voor lobby ziet ze in het „beïnvloeden van de denktank” van het regerende Verenigd Rusland. „Daar zitten mensen die denken zoals wij.”
Zou de beweging echter in de gelegenheid zijn kandidaten te stellen, dan twijfelt ze er niet aan of deze christenen zullen snel in de Doema komen.
Organisaties die zich niet op één punt concentreren, verzanden vaak omdat ze te veel verschillende dingen willen. Hebt u niet te veel plannen?
Mezentsev: „Dat hoort een beetje bij een burgerbeweging zoals wij. Wij denken dat er behoefte is aan een platform. Vergeet niet dat Rusland een groot land is. In de regio’s zijn veel organisaties die van elkaars bestaan niet weten. Wij willen die met elkaar in contact brengen.”
„In dit land heerst een moraal van bandieten”
Gezegend Rusland is nog jong, maar ziet direct al zijn leider vertrekken. Zakenman Valery Morozov voelde dat de autoriteiten hem op de hielen zaten en leek het beter de wijk naar Londen te nemen. Over zijn asielprocedure wil hij niets zeggen, maar terugkeer naar Rusland zit er waarschijnlijk niet in.
De corruptiebestrijding bracht Morozov in contact met Gezegend Rusland, vertelt hij vanuit Engeland. „Wij zijn zeker ook pro life, maar corruptie is op dit moment voor de mensen in Rusland probleem nummer één. Er heerst een moraal van bandieten in het land. Maar we keren ons ook tegen abortus.”
Als eigenaar van een groot bouwbedrijf heeft hij zelf met corruptie te maken gehad. „In 2009 werd mij te kennen gegeven dat ik voor een bepaalde opdracht van het Kremlin moest betalen. Ik heb die gesprekken opgenomen en besloten de zaak publiek te maken. Dat heeft in 2010 geleid tot een artikel in de Britse Sunday Times. Daarna kwam het in de Russische pers. Toen had je de poppen natuurlijk aan het dansen. Ik kreeg tien maanden lang belastingonderzoek in mijn bedrijf, maar men zocht naar iets wat men niet kon vinden.”
Morozov kreeg kort daarna een uitnodiging voor een christelijke conferentie waarop onder meer over corruptie werd gesproken. „Daar is onze beweging begonnen. In maart 2011 werd ik leider.”
Vanuit Londen –waar veel Russen zitten die op de vlucht zijn voor de grijpgrage handen van het Kremlin– probeert Morozov nu een internationale beweging tegen corruptie op te zetten.
Morozov had niet verwacht dat Gezegend Rusland hem als leider zou kiezen. „Ik ben natuurlijk christen van geboorte, zoals mijn hele familie en vrijwel alle Russen. Maar ik ben er nooit zo mee bezig geweest.”
Aanvankelijk was het de bedoeling dat Gezegend Rusland aansluiting zou zoeken bij christenen in de huidige regerende partij, Verenigd Rusland, om als lobbygroep invloed uit te oefenen. Hoewel dit plan niet is losgelaten, denkt Morozov een stap verder. Hij wil een zelfstandige partij opzetten. „We willen in 2015 absoluut meedoen met de verkiezingen voor het parlement.”
Morozov verbaast zich over de snelle veranderingen in het land. „In 2009 was ik de enige die zijn mond opendeed over corruptie, en nu ziet u de grote demonstraties bij het Kremlin. In anderhalf jaar tijd is het land omgezwenkt.”
Morozov vermoedt dat in 2015 huidig presidentskandidaat Poetin helemaal uit het gezicht is verdwenen. „De mensen haten hem, ze spotten openlijk met hem. Ik verwacht dat hij voor het eind van dit jaar weg is uit het Kremlin.”
Wat moet er intussen van uw bedrijf worden, nu u in Londen verkeert?
„Dat is kapotgemaakt door het Kremlin. Het bestaat nog wel, maar er zal niet veel meer uit komen.”