In een rapport, op 17 juli gepresenteerd, slaat de Helsinki Federatie voor Mensenrechten alarm over de behandeling van verschillende godsdienstige groeperingen in België. Leden daarvan zouden sinds 1997, toen een lijst met sekten werd opgesteld, regelmatig het slachtoffer zijn van discriminatie. Een greep uit de lijst: satanisten, Sahaja Yoga, de kerk van Raël en Scientology. Maar ook evangelisch-christelijke denominaties, pinkstergroepen, Jehovah’s Getuigen, Opus Dei en de Zevendedags-Adventisten staan opgetekend als „schadelijke sekte.” In totaal bevat de lijst 189 bewegingen.

„Wij worden helemaal niet gediscrimineerd”, zegt de secretaris van de Vereniging Vrije Evangelische Gemeenten in Vlaanderen (VEG), P. Bordon, verwonderd. „We zijn zelfs officieel erkend.” Voorgangers ontvangen salaris, gemeenten krijgen gebouwen en subsidie.

De VEG werkt inmiddels samen met de Verenigde Protestantse Kerk van België (VPKB). Dit gebeurt in de Arpee, de Administratieve Raad van de Protestants-Evangelische Eredienst. De Belgische overheid wilde per erkende godsdienst met slechts één woordvoerder te maken hebben. De synode van de VPKB vertegenwoordigde sinds 1839 het hele Belgische protestantisme. De evangelische kerken en gemeenten vonden de VPKB echter onvoldoende representatief en hieven een steeds luider protest aan. Ze wilden zelf ook zeggenschap hebben in bijvoorbeeld benoemingen van godsdienstonderwijzers en ziekenhuis- en gevangenisaalmoezeniers. De Arpee is nu de instantie die als administratief vertegenwoordiger van de protestants-evangelische eredienst optreedt bij de overheid namens de VPKB en de Federale Synode van Protestantse en Evangelische Kerken in België.

De VEG heeft nooit op de lijst met sekten gestaan. „Ik denk dat de commissie die daarover ging geen kenmerken bij ons vond”, zegt de secretaris. Dat zegt overigens niet veel. Zelfs de rooms-katholieke beweging Opus Dei kwam in het overwegend rooms-katholieke land op de lijst te staan. „Een zeer rudimentaire lijst”, aldus Bordon. „Men probeerde klaarheid te krijgen over het grote aantal religieuze groeperingen. Er werd veel van de commissie verwacht, maar naderhand is er nooit meer over geklaagd. Het was dan ook een zeer uitzonderlijke actie.”

Het verhaal van de sekten is volgens Bordon helemaal in de vergetelheid geraakt. „Het was destijds een hetze tegen allerlei religieuze groeperingen. Wat ons betreft, was het een storm in een glas water. Ook al is het volkomen terecht dat bijvoorbeeld de satanisten op de lijst staan.”

In het uitoefenen van hun religie hebben de evangelische gemeenten -en volgens de VEG-secretaris ook de pinkstergemeenten- alle vrijheid. Praktische zaken kunnen echter nog wel eens problemen opleveren. Bordon: „Onze kerkelijke gemeente heeft een goede relatie met de plaatselijke overheid. Heeft een gemeente die niet, dan klagen de buren over geluidsoverlast en doet de plaatselijke overheid moeilijk over het gebruik van parkeerplaatsen. De brandweer is verschrikkelijk strikt. En het is moeilijk om subsidie los te peuteren.” Voorbeelden genoeg, zegt hij.

„Een grote vergissing”, noemt L. Mas de lijst met sekten. Mas is medewerker van Opus Dei in België, een behoudende rooms-katholieke beweging. „De commissie heeft totaal verschillende sekten, instellingen en instituten door elkaar gehutseld. Ik weet niet waarom wij op de lijst zijn gezet. We zijn trouw aan de Rooms-Katholieke Kerk. Vorig jaar, tijdens de heiligverklaring van de stichter van Opus Dei, Josémaría Escrivá de Balaguer, stonden er meer dan 200.000 mensen op het Sint-Pietersplein in Rome.”

„Ik denk dat de overheid na 1997 van mening is veranderd”, zegt Mas. „Met het onderzoek heeft men niets gedaan. Wij voelen ons in ieder geval niet meer gediscrimineerd. Vervelend was het overigens wel. De informatie van de commissie kwam niet overeen met de waarheid.”

„De godsdienstvrijheid wordt door de grondwet gewaarborgd.” Het staat keurig aangegeven op de website van het Belgische ministerie van Buitenlandse Zaken. Het land erkent echter maar zes geloofsrichtingen: rooms-katholicisme, protestantisme, anglicanisme, Jodendom, islam en orthodoxie. Andere richtingen krijgen geen subsidie, maar aanhangers hiervan betalen wel belasting - waarmee de erkende godsdiensten worden gesubsidieerd.

De Jehovah’s Getuigen zijn een van die niet-erkende gemeenschappen. „De overheid beschouwt ons als een gevaarlijke sekte”, zegt woordvoerder D. Vandendriesse. „Niet dat men ons tegenwerkt in de uitbreiding van het koninkrijk. Maar natuurlijk, mensen die als gevaarlijke sekte te boek staan, worden met achterdocht bekeken.”

Op vele gebieden wordt het Wachttorengenootschap in België gediscrimineerd, stelt hij. „Het huren van een gebouw kan problemen opleveren, of een echtscheiding.” Hoezo een echtscheiding? „Vanwege de voogdijkwestie”, zegt de woordvoerder. Ook het vinden van een baan bij overheidsinstellingen is volgens hem erg moeilijk.

„De lijst heeft destijds veel heisa veroorzaakt, ondanks het feit dat ze later ongeldig is verklaard. Wij voelen ons niet aangetast in onze godsdienstvrijheid, maar de dingen die ons overkomen zijn ernstig genoeg. We proberen aan deze vormen van discriminatie een einde te maken. Want we zien niet graag dat onze kinderen op school geslagen en geschopt worden omdat men denkt dat Jehovah’s Getuigen gevaarlijk zijn. De enige remedie is een einde maken aan de vooroordelen tegen ons.”

Volgens Vandendriesse ervaren de Getuigen in de praktijk weinig hinder. „Maar dat is relatief. Het is erg als jij die persoon bent die geen baan kan krijgen, als jij dat kind bent dat geschopt wordt. Ik wil het niet dramatiseren, maar ook niet negeren.”

Bronnen melden dat België tijdens de OVSE-conferentie niet werd gezien als een land dat zich schuldig maakt aan schending van de godsdienstvrijheid. Wel wordt het land -evenals Oostenrijk- kritisch bekeken.

Insiders beschouwen de lijst met sekten als een mislukte poging om de activiteiten van eventuele schadelijke groeperingen in te dammen. Dit zou in een golf van angst zijn gebeurd. Ook hierin worden België en Oostenrijk met elkaar vergeleken. Oostenrijk, dat vergelijkbare organisaties achterstelde, is voor de rechter in Straatsburg gedaagd.