Kardinaal Danneels: Positieve nieuws kerk dringt niet door in media
TILBURG – Negatief nieuws over de kerk haalt vaak de media. Positieve berichtgeving dringt niet door, zoals over toenemende belangstelling voor de Bijbel, gebed, de kerkvaders en de waarde van een persoonlijk beleefd geloof.
Dat stelde de Belgische kardinaal Godfried Danneels gisteren tijdens de ”annual lecture” (jaarlijkse lezing) aan Tilburg University, georganiseerd door de Tilburg School of Catholic Theology.
De emeritus aartbisschop van Mechelen-Brussel ging in op de uitdagingen voor de Rooms-Katholieke Kerk. De kardinaal stelde niet het seksueel misbruik aan de orde; wel de geestelijke crisis waarin de kerk zich bevindt. Deze wordt volgens hem veroorzaakt door de toenemende kloof tussen de waarheid van kerk en christendom enerzijds en het moderne levensbesef en de wetenschap anderzijds.
Er worden duizenden kritische vragen gesteld aan de kerk, maar is dat zo erg? „Leert het de kerk niet om de juiste en relevante vragen te stellen?”
Het feit dat de samenleving steeds meer haar publiek christelijk karakter verliest, heeft volgens Danneels als positieve keerzijde dat het geloof steeds meer een zaak van persoonlijke beslissing wordt.
Typisch rooms-katholiek is voor hem de onverbrekelijke eenheid van geloof en rede. „God is de bron van alle waarheid en kennis, zowel van de wetenschap als van het geloof. De waarheid is een objectieve realiteit, niet door mensen gemaakt, maar voor-gegeven. Geloof strijdt niet met de rede, noch een bovennatuurlijke God met de menselijke vrijheid. God is geen concurrent van de mens. Hij maakt mensen zelfs meer menselijk.”
De Rooms-Katholieke Kerk ziet zich geconfronteerd met een stormachtige groei van religieuze bewegingen en sekten. Ze leggen de nadruk op emotie, het hart, warme gemeenschappen. Danneels: „Zijn sekten niet de onbetaalde rekening van de kerk en is het geen tijd om de rekening te vereffenen?”
De kardinaal betoogde dat de boodschap van de opgestane Christus een waarheid is waarover niet valt te schipperen. „Er is geen verlossing buiten Christus. Christus is de enige Middelaar tussen God en de mensheid. Het probleem van de uniciteit van Christus kan niet vermeden worden. Het Evangelie zegt onomwonden: Hij is de Zoon van God.”
Tegenover het secularisme en relativisme moet de kerk primair de boodschap van hoop verkondigen. „Als de hoop verdwijnt, is er helemaal geen toekomst meer. De kerk is in een minderheidspositie terechtgekomen, maar was dat ook niet het geval toen Israël in ballingschap verkeerde? Juist toen hebben de profeten hun beste teksten geschreven.”
Prof. dr. W. B. H. J. van de Donk, commissaris van de Koningin van Brabant en voormalig voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), wees op de negatieve aspecten van de verlichting die haar schaduwen op Europa heeft geworpen door de economische crisis. Deze crisis is ten diepste een morele en geestelijke crisis, die niet op te lossen valt als een technisch of politiek probleem.
Dr. Kees de Groot (Tilburg) stemde in met Danneels’ waarneming dat de kerkelijke instituties gefaald hebben om getuige van het Evangelie te zijn, en verwees naar het seksueel misbruik. „De kerk is een gemeenschap van zondige mensen, daarom zijn er zorgvuldige procedures nodig.” Danneels erkende dat laatste: „We hebben vaak alleen maar met de mond beleden dat we zondaars waren. De concrete belijdenis ervan heeft al geleid tot zuivering van de kerk.” Volgens De Groot is het echter „gekkenwerk” om alle uitdagingen die de kardinaal opsomde, aan te gaan. „De hoofduitdaging draait om de vraag: hoe maken we God weer geloofwaardig?”
Het pausschap vormt het grote breekpunt tussen Rome en de kerken der Reformatie, zei kardinaal Danneels na zijn lezing desgevraagd. „Ik heb al jaren gepleit voor een apart orgaan dat de paus van advies dient en hem vrijblijvend informeert over de situatie van de kerk in de verschillende delen van de wereld.”
Hij verbaasde zich erover dat er in Nederland nog kerken zijn die de uitspraak van de Heidelbergse Catechismus over de mis als vervloekte afgoderij bezigen. „Ik denk dat de verschillen minder groot zijn dan zij op het eerste gezicht lijken. De katholiek heeft veel meer gevoel voor de sacramentele aanwezigheid van Christus. Het leerstuk van de transsubstantie is niet meer dan een formulering van Thomas van Aquino om dit geheimenis onder woorden te brengen.”
Ook kardinaal Simonis was gisteren aanwezig. De begroeting met Danneels was hartelijk. „Ik hoop u morgen in Rome te ontmoeten”, voegde hij zijn Vlaamse collega na afloop toe.
