Het kon haast niet missen. In een recent rapport over Turkije van het Europees Parlement wordt het land van de licht ontvlambare premier Erdogan opnieuw tot „een voorbeeld voor het democratiseringsproces in Arabische staten” verheven. De keuze van Europa voor Turkije als rolmodel is ronduit ongelukkig. In de eerste plaats omdat het land zich bepaald niet als rolmodel gedraagt.

Ter illustratie een recent voorbeeld, afkomstig van de journalist Mustafa Akyol. Hij beweert dat de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AK-partij) onder haar stichters Erdogan en Gül, de huidige Turkse president, transformeerde van islamitisch tot centrumrechts. De AK-partij omhelst in zijn optiek de seculiere staat zolang die maar vrijheid van godsdienst garandeert.

Deze journalist erkent dat het postislamisme van de AK-partij de moslimidentiteit van het land insluit. Dit betekent dat Turkije betrokken is bij „globale moslimkwesties.” Als voorbeeld noemt hij het Palestijnse vraagstuk, waarbij hij stelt dat „de AK-partij haar sterk pro-Palestijnse houding combineert met vreedzame steun voor de tweestatenoplossing en verwerping van het antisemitisme.” In combinatie met de Turkse economische en politieke successen lijkt het dat hiermee een solide fundament voor het Turkse model is gelegd.

Hamas

Schijn bedriegt. Ook in dit geval. In dit laatste citaat staan twee grove onwaarheden. Erdogan en consorten zijn sinds jaar en dag bondgenoten van de Palestijnse terreurbeweging Hamas, die de tweestatenoplossing verwerpt en consequent ijvert voor de vernietiging van de Joodse staat Israël.

Om over de Turkse verwerping van het antisemitisme maar te zwijgen. Turkije is veeleer een treurig antisemitisch rolmodel. Het land loopt immers bepaald niet achteraan in de ”wie-overtreft-wiewedloop” van het anti­semitisme in het Midden-Oosten.

Alleen al deze feiten zouden Europese politici zeer terughoudend moeten maken in het noemen van Turkije als rolmodel voor de Arabische wereld.

Er is echter nog een tweede reden waarom deze gedachte absurd is. De Arabische staten in transitie zitten helemaal niet te wachten op een belerende Turkse vinger. Ze vinden de Turkse houding arrogant en het Turkse voorbeeld bepaald niet navolgenswaardig.

In september 2011 maakte Erdogan zijn ”Arabische lente-tournee” richting Egypte, Libië en Tunesië. Het voor het oog enthousiaste onthaal van de Turkse premier kon de vele sceptische reacties in die landen, afkomstig uit een breed spectrum van liberalen tot islamisten, bepaald niet verbloemen. Het in Europa innig omhelsde idee van de Turkse democratie als model voor de postrevolutionaire Arabische regimes roept ter plaatse tal van tegengeluiden op.

In deze reacties is niet alleen ergernis over de Turkse arrogantie bespeurbaar, maar evenzeer diep wantrouwen. Veel nieuwbakken leiders in de Arabische wereld –en in hun kielzog velen van hun onderdanen– vragen zich af wat er achter deze Turkse bemoeizucht schuil gaat. Wil het land soms de verloren Ottomaanse allure herwinnen door zich als de regionale leider op te werpen?

De Egyptische auteur Abd al-Munim Said verwoordt deze gedachte wanneer hij stelt dat zijn vaderland niet gediend is van nog een kalifaat onder Turkse suprematie. Deze schrijver geeft de voorkeur aan het inheemse Egyptische model. „Historisch gezien heeft Egypte altijd een eigen model voortgebracht. Kijk maar naar de geboorte van de moderne Egyptische staat in 1922.” Hij bepleit dus een terugkeer naar „onze lange traditie van liberaal secularisme.” Het is frappant om te zien dat het beeld van Turkije in de Arabische wereld niet zo seculier is als velen in Europa wel denken.

Ook bij de Egyptische moslimbroeders gooit het Turkse rolmodel geen hoge ogen. Erdogans vingerwijzing in Caïro dat de vestiging van een seculiere staat de beste optie voor Egypte is, viel in slechte aarde. De experimenten van andere staten kloneer je niet zomaar, doceerde Mahmud Ghuzlan, woordvoerder van de moslimbroeders.

De Eurofractie van de SGP is van mening dat de Europese keuze voor Turkije als rolmodel bijzonder ongelukkig is. Daarvoor is er te veel in het Turkse politieke bestel en de samenleving dat zich niet verdraagt met de functie als rolmodel.

Daarbij komt dat de Arabische wereld niet zit te wachten op het Turkse rolmodel. Europa doet er goed aan Arabische staten geen voorbeeld op te dringen. Dan zadelen we de regio niet alleen met Turks maar ook met Europees paternalisme op.

De auteurs zijn respectievelijk lid en beleidsmedewerkers van de SGP-Eurofractie.