Bush’ toon was optimistisch, en dat konden zijn toehoorders in de industriestaat Pennsylvania best gebruiken. Sinds het aantreden van de regering-Bush in januari 2001 zijn er officieel in de VS 2,6 miljoen banen verdwenen, 236.000 daarvan in de eerste helft van dit jaar. Dat betekent volgens het ministerie van Werkgelegenheid dat 6,4 procent van de werkende bevolking nu zonder baan zit. Een record voor Amerika.

Het werkelijke percentage werklozen is overigens waarschijnlijk beduidend hoger. „Het ministerie telt alleen mensen die echt naar een baan zoeken. Mensen die geen baan kunnen vinden en die het zoeken hebben opgegeven, worden niet meegeteld. Dat betekent dat het aantal werklozen in werkelijkheid is gestegen tot 7,5 procent, ja in sommige staten zelfs tot 10 procent”, zo meent econoom James Medoff van de Harvard Universiteit (Massachusetts). Medoff heeft onderzoek gedaan naar het succes van pogingen die sinds het begin van de jaren negentig werden gedaan om meer mensen weer aan werk te helpen.

„Bij ons aantreden hebben wij het probleem onderkend en onmiddellijk aangepakt”, aldus Bush in Pittsburgh. Hij doelde op de twee massale belastingverlagingen die in de afgelopen tweeënhalf jaar zijn doorgevoerd. Deze belastingverlagingen waren volgens critici vooral gunstig voor welgestelde Amerikanen. Maar de regering denkt daar anders over. Door de belastingverlaging hebben mensen meer te besteden en dat stimuleert volgens het Witte Huis de economie. Daardoor zullen vervolgens meer banen worden gecreëerd.

Medoff zet een vraagteken bij deze redenering. Hij lette bij zijn onderzoek op twee punten: welke investeringen de meeste banen opleverden en welke investeringen de bestbetaalde banen opleverden. Investeringen door het bedrijfsleven in de productie van duurzame consumptiegoederen leverden de hoogste gecombineerde score op. Probleem is echter dat het bedrijfsleven nog steeds weinig investeert zolang ondernemers er niet zeker van zijn dat de economie werkelijk weer aantrekt.

„Verder doen investeringen door de overheid het goed. Investeren in het onderwijs scoorde het best, gevolgd door investeringen in de gezondheidszorg, in de infrastructuur en investeringen in diensten zoals politie, brandweer en in het militaire apparaat. Investeringen in de consumptiesector -dat is waar deze regering op mikt- scoorde het laagst”, aldus Medoff. Hij kritiseert op dit punt niet alleen de Republikeinse regering maar ook de Democraten, omdat die bij hun alternatieve voorstellen in feite ook mikken op de consumptie.

Er zijn voor het groeiend leger werklozen in de VS nog andere donkere wolken aan de horizon. Het aantal banen blijft afnemen verdwijnen, ook al lijken de belangrijkste coördinaten voorzichtig in de richting van een economisch herstel te wijzen. „Er is hier eigenlijk sprake van een combinatie van problemen. In de eerste plaats is de arbeidsproductiviteit de laatste jaren gestaag toegenomen. Dat betekent dat werknemers per tijdseenheid meer presteren. Met als gevolg dat er in verhouding minder mensen nodig zijn om hetzelfde werk te doen als voorheen”, zo vertelt Josh Bivens van het Economic Policy Research Institute in Washington (DC).

Een tweede probleem is de ’export’ van banen. Steeds meer bedrijven besteden werk uit aan landen waar lagere lonen betaald worden. Aanvankelijk gold dat alleen voor het simpele werk, zoals het maken van T-shirts en spijkerbroeken. „Maar deze ontwikkeling komt ook op gang voor de beter betaalde banen. IBM heeft kortgeleden besloten een aantal activiteiten -zoals het ontwikkelen van software en dienstverlening- gedeeltelijk te verplaatsen naar IBM-vestigingen in landen waar lagere lonen betaald worden, zoals India”, aldus Bivens.

IBM-concurrent Oracle heeft in India al 2000 mensen in dienst en het bedrijf is van plan nog eens 2000 banen naar dat land te exporteren. Andere landen die van deze trend profiteren zijn de Filipijnen, China en Rusland. „Dit betekent dat een deel van de banen die hier verdwijnen nooit meer terugkomt. Er dreigt nog een ander gevaar. Namelijk dat vestigingen van bedrijven die nu werknemers in bijvoorbeeld de Filipijnen gebruiken, besluiten zelfstandig te worden. Dan worden zij op de wereldmarkt directe en goedkope concurrenten van ons. Dat is een regelrechte bedreiging voor onze economie. En voor onze werklozen is dit ook niet erg hoopvol”, zo besluit Bivens.