De manier waarop mensen en organisaties bedrijvig zijn, vertoont de laatste decennia volop beweging. Zo is er behoefte aan meer flexibiliteit, meer thuiswerk, meer zelfstandigheid. Er ontstaat een andere rolverdeling tussen, in de klassieke patronen, werkgever en werknemer. Nieuwe spelers betreden het veld, onder wie flexwerkers en zzp’ers.

De Sociaal-Economische Raad (SER), het overlegorgaan van sociale partners en onafhankelijke kroonleden, wijdde gistermiddag in Den Haag een symposium aan deze ontwikkelingen. „De nieuwe generatie ondernemers en werkenden”, luidde het thema. „De revolutie verloopt stil, maar is krachtig en onmiskenbaar. Ze dwingt tot een antwoord”, aldus Mirjam van Praag in een inleidende beschouwing. Zij is kroonlid van de SER en hoogleraar ondernemerschap en organisatie aan de Universiteit van Amsterdam.

Een van de trends is een verlangen bij het individu naar meer autonomie in de werk­situatie. Andrea Bos, voorzitter van de Nationale Jeugdraad (NJR), wijst erop dat de helft van de jongeren graag ondernemer wil worden. „Dan moeten we dus de wereld anders inrichten.” Voorzitter Agnes Jongerius van de vakcentrale FNV constateert: „We zien een nieuwe generatie waarbij betrokkenen het niet accepteren als ze niet rechtstreeks met de hoogste baas kunnen communiceren, via de sociale media. Zij zitten niet te wachten op managers op allerlei niveaus.”

Soms betekenen de moderne arbeidsrelaties wel een heel radicale breuk met wat we gewend zijn. Dat geldt bijvoorbeeld voor de gang van zaken bij consultancybureau Finext in Voorburg, dat bedrijven begeleidt en zo’n 150 medewerkers telt. „Bij ons is iedereen qua functie gelijkwaardig”, vertelt directeur Wim Heuvelman op het symposium. „Wij hebben geen functies, maar rollen.” En wat houdt de post van directeur dan in? Heuvelman: „Dat ben ik alleen omdat de buiten­wereld wil dat elke onderneming zo iemand heeft. Intern stelt dat helemaal niets voor.

Het startpunt is dat je vanuit vertrouwen de werkenden vrijheid durft te geven. Je gaat ervanuit dat iemand ’s morgens opstaat met de bedoeling een bijdrage te leveren aan je organisatie.

Bij Finext vormen de medewerkers teams. „In ieder groepsverband is er altijd automatisch wel een persoon 
die vooroploopt. Dat merk je ook bij ons. Die zal dus een belangrijk stempel drukken op het beleid. Iedere deelnemer pakt zo zijn eigen rol.”

Het gaat zo ver dat elk van hen, in onderling volledige transparantie, ook bepaalt wat hij of zij verdient. Heuvelman: „En toch draaien we met winst, anders hadden we niet al twaalf jaar bestaan. Je ziet dat niemand het hoogste salaris wil. De salarissen zijn bij ons lager dan bij soortgelijke organisaties en de productiviteit is hoger.”

Bernard Wientjes, voorzitter van werkgeversclub VNO-NCW, plaatst een kanttekening bij de revolutie. „Dit land kent gelukkig nog veel industrie. Het is wat betreft de behoefte bij de werknemer aan flexibiliteit een heel ander verhaal of je praat over een adviesbureau of over een productiebedrijf. Daar moeten mensen nu eenmaal op vaste uren op de werkplek aanwezig zijn. Dat is de dictatuur van de productielijn.”