De kerk heeft nu, noodgedwongen, een nieuw ”modelreglement” voor het beheer van katholieke begraafplaatsen uitgebracht, zo meldt het blad ”rkkerk.nl”, het officiële orgaan van de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland.

Aanleiding is de uitspraak van de Hoge Raad in oktober 2002, die bepaalde dat niet de nabestaanden eigenaar van een grafsteen zijn maar de begraafplaats. Daaruit volgt dat eventuele schade die door een omvallende grafsteen ontstaat, voor rekening van de begraafplaats komt. Die juridische eigendomsverhoudingen komen tot uitdrukking in het nieuwe reglement.

Vóór de uitspraak van de Hoge Raad bestond de indruk, ook bij begraafplaatsen, dat een grafsteen het eigendom van de nabestaanden is. Zij zoeken met zorg de steen uit en betalen ervoor.

De uitspraak van de Hoge Raad was het ’laatste woord’ in een proefproces dat de RK-Kerk had aangespannen naar aanleiding van een uitspraak van de rechtbank van Breda in 1993. Die wees toen de eigendom van een grafsteen -tegen alle verwachtingen in- geheel toe aan de eigenaar van de begraafplaats. De rechtbank argumenteerde dat volgens het Burgerlijk Wetboek alles wat duurzaam aan een stuk grond is verbonden, rechtens het eigendom is van de eigenaar van die grond.

Pas als in de Wet op de lijkbezorging een expliciete bepaling wordt opgenomen dat grafstenen van deze regels zijn uitgezonderd, komt de eigendom van de grafsteen aan de nabestaanden toe. Zolang dat niet gebeurt, dient de uitspraak van de Hoge Raad als uitgangspunt voor de begraafplaatsbeheerders.

Volgens Petra Stassen, juriste in de RK-Kerk, wijkt Nederland hiermee af van de buurlanden. „Veel landen kennen binnen het algemene regime voor roerende en onroerende zaken een aparte bepaling voor grafstenen. Bij de nieuwe Wet op de lijkbezorging heeft de Nederlandse wetgever nagelaten een soortgelijke voorziening te treffen.”

De nieuwe situatie heeft vooral gevolgen voor beheer en onderhoud. Het vernieuwde reglement houdt daar rekening mee. Er zijn in Nederland ongeveer 900 parochiële en rooms-katholieke begraafplaatsen die hun reglement moeten aanpassen.

Het modelreglement hanteert het principe dat de rechthebbende -degene aan wie het recht op een graf is verleend- zelf verantwoordelijk blijft voor het onderhoud van dat graf. Het parochiebestuur of de kerkelijke instelling moet dus actief toezien op zorgvuldig onderhoud en maatregelen treffen om gevaarlijke situaties en schade te voorkomen. Voor de definitieve vaststelling van het begraafplaatsreglement is goedkeuring vereist van de plaatselijke bisschop.

Ook voor de verzekering van de begraafplaats heeft de uitspraak van de Hoge Raad consequenties. De Nederlandse kerkprovincie heeft bij verzekeringsmaatschappij Donatus collectief een aantal risico’s op schade aan grafmonumenten afgedekt. De verzekering dekt geen schade die is ontstaan door achterstallig onderhoud.

De Nederlandse bisschoppen hopen dat het vernieuwde modelreglement voor de besturen van katholieke begraafplaatsen „een welkome ondersteuning zal betekenen bij hun taak ten aanzien van de zorg voor de overledenen.”