Ze belichten deze tijd vanuit een totaal verschillend perspectief: dat van een Joods tienermeisje, een Amerikaanse piloot en een Griekse verzetsheld. Het levensverhaal van de 14-jarige Hanna uit ”Een boek voor Hanna” is ongetwijfeld het aangrijpendst. Het begint in 1939, wanneer de Duitse Jodin Hanna vanuit Leipzig naar Denemarken reist om zo veilig te zijn voor de Duitse terreur. Daar wordt ze uiteindelijk toch opgepakt en naar Theresienstadt gedeporteerd, samen met vier andere meisjes.

De Duitse auteur Mirjam Pressler (1940), bekend door onder meer haar boek ”De familie van Anne Frank”, boeit met haar veelkleurige woordkeus en beeldende taalgebruik. Ze tekent een schuwe, bedeesde Hanna, die staatloos is, een Joods meisje geboren in Duitsland, maar door de Duitsers niet erkend. Ze verwoordt de bekende feiten over de oorlog vanuit het dagelijkse leven van Hanna, samen met de verscheurende emoties die Hanna ervaart, de diepe eenzaamheid, de zwarte leegte vanbinnen.

Haar taal is afwisselend krachtig en poëtisch, waardoor Hanna heel dichtbij komt. Voor de verschrikkingen en vernederingen van Theresienstadt zijn woorden niet toereikend. Hoewel ”Een boek voor Hanna” niet uitgesproken christelijk is en er zeer sporadisch een vloek als bijvoeglijk naamwoord in voorkomt, zal niemand na het lezen ervan de hoofdpersoon Hanna vergeten.

Hechte vriendschap

Veel nostalgischer en lichtvoetiger is de roman ”Een verre melodie” van de Amerikaanse Sarah Sundin, het eerste deel van de trilogie ”Wings of glory”. Sundin start deze roman met het introduceren van de verschillende hoofdpersonen: Allie, die verloofd is met de toekomstige bedrijfsleider van haar vaders bedrijf; Walter Novak, piloot van een bommenwerper, en verscheidene vrienden.

De auteur situeert de roman in Los Angeles, 1942. Allie en Walter kruisen elkaars levenspad, en te midden van al het oorlogsgeweld ontstaat een meer dan hechte vriendschap. Helaas is Allie verloofd. Dan stort Walter neer tijdens een missie en raakt zwaargewond. De afloop kan de lezer wel raden.

Ondanks deze voorspelbaarheid is het een boek dat boeit. Sundin heeft gedegen onderzoek gedaan naar alle details en feitjes over vliegtuigen en piloten in de Tweede Wereldoorlog. Op haar site staat zelfs een filmpje waarin te zien is hoe ze een rondvlucht maakt in een B-17. ”Een verre melodie” doet denken aan ”Vliegers in het vuur” van K. Norel, maar dan op z’n Amerikaans.

Twee broers

Van een heel andere orde is de roman ”Als water en vuur” van Susan May Warren. In Amerika kreeg dit boek de 2010 Inspy Award. De Nederlandse vertaling ervan verscheen afgelopen jaar. Centraal staan twee broers. De woeste Markos en de zachtaardige Dino zijn elkaar tegenpolen. Ze gaan vanuit Griekenland naar Amerika, samen met de door hen beiden aanbeden lieftallige Sofia. De oorlog brengt de broers onafhankelijk van elkaar weer terug naar Europa.

Markos en Dino komen elkaar weer tegen op het slagveld, waar een van hen het leven laat. Sofia is teruggekeerd naar Griekenland, met zoontje, maar zonder echtgenoot. Is er, onder de bezetting van de Duitsers, achter alle maskers en façades, nog ruimte voor waarheid en toekomst?

Thrillerachtig

Warren schreef een thrillerachtige roman waarin ze vooral de betekenis van Bijbelse verlossing wil laten doorklinken. „Ik wilde laten zien hoe verlossing –vergeving, heling, redding en genade– zich in de levens van mijn karakters zich manifesteerde”, zo schrijft ze in de epiloog. Verlossing als proces, duidelijk gemaakt in het leven van Markos en Sofia.

De drie romans hebben één ding gemeen: ze laten zien dat vrijheid en vrede voorrechten zijn waarvoor zwaar gevochten is. De Tweede Wereldoorlog is daarvan één groot getuigenis.

Boekgegevens

Een boek voor Hanna, Mirjam Pressler;

uitg. Karakter, Uithoorn, 2011; ISBN 978 90 452 0083 5; 326 blz.; € 17,95;

Een verre melodie, Sarah Sundin;

uitg. Mozaïek, Zoetermeer, 2011; ISBN 978 90 239 9399 5; 416 blz.; € 19,90;

Als water en vuur, Susan May Warren;
uitg. Voorhoeve, Utrecht, 2011; ISBN 978 90 297 9590 6;

368 blz.; € 19,95.