Woensdag is het precies 10 jaar geleden dat de Verenigde Staten het complex op Cuba gingen gebruiken als detentiecentrum voor terreurverdachten. Op 11 januari 2001 arriveerde de eerste groep van 20 mensen die waren opgepakt in Afghanistan. Ze werden opgesloten in kooien en kregen in de daaropvolgende jaren gezelschap van 759 andere personen die zich schuldig zouden hebben gemaakt aan terrorisme in een reeks landen.

Een overgrote meerderheid van de verdachten kreeg nooit een aanklacht te horen en werd nimmer voor een rechter gebracht. Mensenrechtenorganisaties als Amnesty International en Human Rights Watch publiceerden talloze rapporten waarin de noodklok werd geluid over de rechteloosheid van de gedetineerden en misstanden in de gevangenis.

Een aantal gevangenen bleek te zijn onderworpen aan waterboarding, waarbij ondervragers van de inlichtingendienst CIA verdachten vastbonden op een plank. De vermeende terroristen werden vervolgens overgoten met water, tot ze het gevoel kregen te verdrinken. George W. Bush, president van de VS tussen 2001 en 2009 omschreef dat als „verstevigde verhoortechnieken”, experts op het gebied van internationaal recht stellen dat sprake was van marteling.

Slechts één Guantánamo-gevangene werd in het afgelopen decennium berecht door een gewone rechtbank in de Verenigde Staten. De Tanzaniaan Ahmed Ghailani werd veroordeeld tot levenslang voor zijn rol bij bomaanslagen in 1998 op de Amerikaanse ambassades in Tanzania en Kenia. Die terreurdaden kostten aan 224 mensen het leven.

Bij zijn aantreden als president in januari 2009 beloofde Barack Obama, de Democratische opvolger van Bush, dat hij de gevangenis in Guantánamo Bay binnen een jaar zou sluiten. Die belofte kwam Obama niet na. Op dit moment houden de Amerikaanse autoriteiten nog 171 mensen gevangen in Guantánamo. Velen zitten al sinds begin 2001 achter de tralies en het is volstrekt onduidelijk wanneer en waar ze zullen worden berecht of vrijgelaten.