In oktober verlieten honderd vrouwelijke soldaten een militaire ceremonie ter gelegenheid van het religieuze feest Simchat Thora, nadat hun was gevraagd in een aparte ruimte plaats te nemen. In Jeruzalem ontsloeg burgemeester Nir Barkat het raadslid Rachel Azaria als coalitielid, nadat zij bij het hooggerechtshof een petitie had ingediend om de politie en de gemeente te dwingen een einde te maken aan de scheiding tussen mannen en vrouwen tijdens het Loofhuttenfeest op een straat in de ultraorthodoxe wijk Mea Shearim. Ook begon het de Israëliërs op te vallen dat vrouwen in openbare ruimtes zonder hoofd werden afgebeeld. Op steeds meer plaatsen werd scheiding ingevoerd tussen mannen en vrouwen.

Als klap op de vuurpijl kwam de Israëlische tv-zender Kanaal 2 twee weken geleden met een documentaire over een achtjarig meisje uit Beit Shemesh dat niet meer naar school durfde. Ze was bespuugd door ultraorthodoxen wegens „onzedelijke kleding.”

In de wijk Mea Shearim in Jeruzalem ging een week geleden een groep ultraorthodoxen de straat op in gestreepte pyjama’s met gele sterren om te demonstreren tegen wat zij zien als vooroordelen tegen de Haredim. „Wat de regering en de media ons aandoen is hetzelfde als wat de nazi’s deden”, meende een van de demonstranten. Op foto’s die de betogers toonden was de Jeruzalemse politiechef Niso Shaham uitgebeeld als Hitler. „We hebben Hitler overleefd en we zullen ook zijn opvolger overleven”, stond eronder. De politie heeft twee mannen opgepakt die ervan worden verdacht de makers van de afbeeldingen te zijn. Zij worden beschuldigd van aanzetten tot geweld.

Extremisten

Volgens een opiniepeiling blijkt dat bijna de helft van de bevolking bang is dat de Haredim ook in niet-religieuze steden scheiding van geslachten willen doorvoeren. Van de ondervraagden gelooft overigens 70 procent dat het niet alle ultraorthodoxen, maar de extremisten onder hen zijn die de mannen en de vrouwen uit elkaar willen houden.

Demonstraties werden op stapel gezet door de beweging Yisrael Hofshit (Vrij Israël). Vrouwen werden uitgenodigd om in het openbaar op straat te zingen, met krachtige versterkers, zodat hun stemmen ver te horen zouden zijn.

„Wie had ooit kunnen denken dat we een straat zouden splitsen in een gedeelte voor mannen en een gedeelte voor vrouwen?” zegt Mickey Gitzin, de directeur van Yisrael Hofshit. „Dit heeft niets meer van doen met de waarden waarmee ik opgroeide.”

Hij gelooft dat zijn beweging de zwijgende meerderheid vertegenwoordigt. Politici vergeten volgens hem dat het wezen van Israël een Joodse liberale democratie is. Daarin krijgt iedereen de kans Israëliër te zijn volgens eigen inzichten en waarden.

De beweging werd twee jaar geleden opgericht. Ze heeft nu zes afdelingen in het land. Honderden vrijwilligers doen mee aan de activiteiten. De achterban van de beweging is gemêleerd wat politieke inzichten en religieuze opvattingen betreft. Maar wat de betrokkenen verenigt is dat ze vinden dat de een de ander geen religieuze voorschriften kan opleggen.

De activiteiten van Yisrael Hofshit vallen in drie soorten uiteen uiteen. De eerste is het houden van demonstraties in het openbaar. De tweede zijn uitingen online. De derde is het rechtstreeks benaderen van Knessetleden en andere politici. „We zeggen: Nu is er genoeg gepraat. De president, de premier, de ministers, ze hebben allemaal hun mond opengedaan. Nu is het tijd om wat te gaan doen.”

Optimistisch

De protesten zijn niet gericht tegen de Haredim, benadrukt Gitzin. Hij wil dat politici ervoor zorgen dat de wet wordt toegepast en dat er eventueel nieuwe wetten worden gemaakt om een einde te maken aan religieuze dwang. „De Haredim zijn de Haredim. Ik deel hun denkbeelden niet. Maar de autoriteiten hebben de verantwoordelijkheid om de wet te handhaven in de openbare ruimte.”

Gitzin is optimistisch. Hij ziet al veranderingen. Opperrabbijn Yona Metzger heeft gezegd dat vrouwen weer afscheidsredes mogen houden op begraafplaatsen. Stafchef generaal Benny Gantz bepaalde dat soldaten niet meer mogen weglopen tijdens ceremoniën waar vrouwen zingen, maar ze mogen voor die tijd wel toestemming vragen om weg te blijven. In Jeruzalem verschijnen weer foto’s van vrouwen in het straatbeeld.

Een andere activist is Alon Visser. Zijn Nederlandse naam heeft hij te danken aan zijn grootvader, die voor de Tweede Wereldoorlog naar Palestina vluchtte. De rest van de familie kwam in de Holocaust om.

Hij is geboren in Jeruzalem. Drie maanden geleden kwam hij uit het leger. Na vier jaar keerde hij naar Jeruzalem terug. Hij was geschokt door de veranderingen die hij zag. Vooral het feit dat vrouwen werden afgebeeld zonder gezichten en de verdere scheiding tussen mannen en vrouwen, verontrustte hem. „Ik voelde me heel verdrietig. Hoe zal de stad er over tien of vijftien jaar uitzien? Dit wilde ik niet.”

Visser gelooft dat in heel Israël op meer dan honderd buslijnen vrouwen en mannen worden gescheiden. „Het aantal neem snel toe”, zegt hij. „Een aantal mensen probeert dit anderen op te leggen. Ze geloven dat daarmee de kuisheid wordt gediend.”

Hij organiseerde zondag een actie waarbij 500 Israëliërs zogenaamde ”mehadrinbussen” namen. Mehadrin betekent: streng koosjer en het houdt in dat mannen voorin zitten en vrouwen achterin. In Jeruzalem stapten de actievoerders op twaalf verschillende mehadrinbussen. De vrouwelijke actievoerders gingen voorin zitten, de mannelijke achterin. Visser vertelt dat de situatie nergens uit de hand liep, hoewel er wel wat ruzie ontstond. „Het bleef allemaal prettig”, zegt hij.

Visser benadrukt dat de demonstratie niet tegen de Haredim zelf is gericht. „Veel Haredim sloten zich zelfs bij ons aan. Wij zeggen alleen: Dwing niemand.”

Hij –en andere demonstranten– blijven optimistisch en geloven dat het tij nog kan worden gekeerd. „De meerderheid van het land heeft goed onderwijs genoten en houdt er liberale denkbeelden op na.”

>> youtu.be/jK42f5Ho5UU voor een video van een demonstratie tegen de discriminatie van vrouwen.
>>weblogs.refdag.nl/index.php/content/view/871/160/ voor een verslag van een demonstratie van de beweging Vrij Israël.

Invloed Haredim stijgt

De Haredim (godvrezenden) of ultraorthodoxe Joden in Israël houden zich aan een strengreligieuze levenswijze. Dat kan spanningen opleveren met seculiere Israëliërs, vooral als zij hun voorschriften aan anderen willen opleggen.

Israël telt in totaal 700.000 Haredim. Hun aantal neemt snel toe, omdat de gezinnen groot zijn. De ultraorthodoxen zijn zelf ook weer verdeeld in allerlei stromingen en sekten. Volgens insiders zijn het kleine groepen extremisten die de problemen veroorzaken.

Onder meer in de steden Jeruzalem en Beit Shemesh neemt de invloed van de Haredim toe. Enkele wijken in Noord-Jeruzalem zijn veranderd van seculier in orthodox. Seculiere Israëliërs trekken weg en de kans bestaat dan ook dat er in de toekomst nog maar twee grote bevolkingsgroepen in de stad over zijn: die van de Haredim en de Palestijnen.

De ‘haredisering’ leidt op sommige plaatsen tot scheiding van mannen en vrouwen. Het hooggerechtshof bepaalde echter onlangs dat iedereen in de bus mag gaan zitten waar hij of zij wil. Met andere woorden: vrouwen hebben het recht om voorin te zitten als ze dat willen.

In sommige bussen bestaat er een tendens dat mannen voorin plaatsnemen en vrouwen achterin, zonder dat iedereen zich daaraan houdt. Dat geldt ook bij bijvoorbeeld de veiligheidscontrole bij de Klaagmuur. Vrouwen nemen het rechterpoortje, mannen het linker, maar niet iedereen houdt zich er steeds aan.

Andersdenkende Jeruzalemmers hebben in de afgelopen weken demonstraties gehouden tegen de wat zij wel de „iranisering” van Jeruzalem noemen. De demonstranten hebben daarbij juist gedaan wat van de ultraorthodoxen niet mag: foto’s van vrouwen meenemen op straat en vrouwen laten zingen op straat. Deze demonstraties hebben (nog) niet geleid tot botsingen tussen orthodoxen en seculieren.

De demonstranten hebben er steeds op gewezen dat hun protesten niet bedoeld zijn tegen het Joodse geloof en evenmin tegen de Haredim, maar tegen het feit dat zij soms anderen willen dwingen zich aan hun interpretatie van de Joodse wet te houden.