Sinds het voorjaar van 2010 bevindt het CDA zich in een vrije val. In maart van dat jaar verloor de partij 181 van de ruim 1600 gemeenteraadszetels. In juni van 2010 halveerde de Tweede Kamerfractie en ging van 41 naar 21 zetels.

Daarop vertrok partijleider en lijsttrekker Balkenende. Vervolgens bleek de partij tot op het bot verdeeld over de vraag of de fractie deel zou moeten nemen aan een kabinet met de VVD dat gedoogd zou worden door de PVV. Twee derde steunde de partijleiding, een derde niet.

Door verantwoordelijkheid te nemen dacht Verhagen het vertrouwen van de kiezers terug te winnen. Dat lukt niet. Bij de Provinciale Statenverkiezingen van dit voorjaar verloor de partij opnieuw fors. En dat had ook gevolgen voor de grootte van de Eerste Kamerfractie; die kromp van 21 naar 10 senatoren.

Vicepremier Verhagen heeft hier tijdens het kerstreces zijn conclusies uit getrokken. Hij is niet beschikbaar als mogelijke lijsttrekker, zo stelde hij in Elsevier. De CDA-voorman ziet in dat hij niet degene is die de partij uit het slop kan trekken. Het is voor een politicus een prestatie als hij zo naar zijn eigen functioneren kijkt en daaruit conclusies trekt die voor hem persoonlijk pijnlijk zijn.

Het is jammer voor Verhagen, maar hij is blijkbaar niet in staat om kiezers én partijgenoten aan zich te binden. Wat kiezers vinden, blijkt uit opiniepeilingen. Ondanks kritiek die er mogelijk is op peilingen, geven ze wel een trend aan. In de peilingen stond de partij enige tijd op 13 zetels.

Maar ook intern heeft Verhagen weinig vertrouwen. Onder alle CDA-politici ziet slechts 
3 procent hem graag als nieuwe leider, zo bleek uit een peiling in oktober.

Voor de geringe populariteit van Verhagen zijn ten minste twee oorzaken te noemen. De eerste is dat CDA’ers Verhagen zien als degene die de samenwerking met de PVV heeft doorgezet. Blijkbaar staan christendemocraten toch niet te juichen bij deelname van de partij aan de gedoogcoalitie.

De tweede oorzaak is van meer persoonlijke aard. Verhagen heeft de uitstraling van een gladde politicus die niet door en door betrouwbaar is.

Door zijn besluit maakt Verhagen ruimte voor iemand die minder belast is en mogelijk beter de kiezer weet te binden. Daarmee bewijst hij zijn partij een dienst.

Verhagen heeft door zijn besluit het debat in de partij over het lijsttrekkerschap wel op de agenda geplaatst. Nu hoeft de partij de opvolging niet direct te regelen, maar ruim voor de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014 moet er behalve helderheid over de inhoudelijke koers, ook duidelijkheid zijn over het gezicht van de partij. De nieuwe partijleider moet heel de partij kunnen binden en de boodschap van het CDA op een overtuigende manier voor het voetlicht kunnen brengen.