Nederland erkent personen vaak pas als staatloos als ze officiële documenten kunnen overleggen, aldus de UNHCR. Die hebben ze vaak echter niet, omdat er geen staat is die ze wil geven. Ook als er wel documenten zijn, zoals een verklaring van een ambassade dat een persoon geen band met een land heeft, neemt de overheid daar niet altijd genoegen mee.

Personen die niet officieel staatloos zijn, hebben geen toegang tot sociale voorzieningen of gezondheidszorg. Ook mogen ze niet werken of doorleren na hun 18e. Vaak zijn ze ook nog dakloos, zo staat in het rapport.

Daarnaast belanden deze mensen vaak in een vicieuze cirkel. Ze worden opgepakt omdat ze illegaal zijn, maar omdat geen enkel land ze accepteert, kunnen ze niet worden uitgezet. Daarom komen ze na verloop van tijd weer vrij, met de opdracht het land te verlaten. Ze kunnen echter nergens naartoe en worden daarom na verloop van tijd weer opgepakt.

De UNHCR vindt dat Nederland met een goede, zorgvuldige procedure moet komen om te bepalen of iemand staatloos is. Zolang zo’n procedure loopt, zou iemand identiteitsdocumenten en een tijdelijke verblijfsvergunning moeten krijgen. Zo kunnen ze legaal in Nederland blijven en hoeven ze niet in vreemdelingendetentie.

De VN-organisatie zegt ook dat gemeenten mensen waarvan de nationaliteit niet direct duidelijk is, te snel inschrijven onder het kopje ’nationaliteit onbekend’ in plaats van in de categorie ’staatloos’. Volgens CBS-cijfers waren er begin 2010 ruim 2000 staatloze personen en 83.000 mensen met onbekende nationaliteit in Nederland.

Wereldwijd zijn er naar schatting zo’n 12 miljoen staatlozen. Een van de oorzaken van staatloosheid is het uiteenvallen van staten, bijvoorbeeld de Sovjet-Unie. Van sommige mensen die daar vandaan komen, is onduidelijk bij welke van de nieuwe staten ze horen.