00.56 uur – Het liveblog is afgesloten.

00.55 uur – Senaatsvoorzitter De Graaf schorst de beraadslaging met de aankondiging dat het debat volgende week zal worden afgerond. Want een week geleden nog maar weinigen voor mogelijk hadden gehouden, is dan toch gebeurd. Door de unanieme tegenstem van de PvdA-senaatsfractie sneuvelt de slachtwet in de Senaat. Naar het zich laat aanzien, komt er in plaats van een wet een veel minder ingrijpend convenant.

00.41 – Een opgeluchte CU-senator Ester constateert dat Nederland, dan wel de Senaat vandaag niet de Rubicon is overgestoken door de slachtwet te aanvaarden.

00.31 – Een zwaar teleurgestelde PvdD-senator Koffeman ziet de steun voor de slachtwet in de Senaat verdampen. „Dit begrijpt de burger niet.” Koffeman vreest dat de aangekondigde brief van Bleker over het convenant een wassen neus zal blijken te zijn. „Het is bijzonder dat zo veel fracties zo opgelucht zijn over de brief dat ze dit debat maar snel willen afronden.”

00.25 uur – Het is „niet aannemelijk” dat de D66-fractie in de Senaat volgende week voor de slachtwet zal stemmen, aldus senator Backer zoëven.

00.16 uur – De PvdA-fractie in de Senaat zal unaniem tegen de wet-Thieme stemmen, aldus senator Schrijver zoëven.

00.14 uur – De senatoren krijgen gelegenheid voor een afrondende beschouwing over de slachtwet. Daarna wordt het debat opgeschort. Op een nog nader te bepalen datum zal Thieme reageren.
23.56 uur – Thieme verzoekt de Senaat haar extra tijd te geven, zodat ze zich kan beraden op het door de staatssecretaris aangekondigde convenant.

23.35 uur – Voorzitter De Graaf schorst de vergadering tot 23.45 uur. Eerst gaat hij vragen „hoe het met initiatiefneemster Thieme gaat.” Is zij nog in staat om door te discussiëren?

23:33 uur – Langzaam maar zeker wordt de kabinetsinzet duidelijk: geen slachtwet, maar een convenant. De inzet is hetzelfde, namelijk een substantiële verbetering van het dierenwelzijn. Het voordeel van een convenant is dat het de spanning rond botsende (grond)rechten opheft. „Maar ook geloofsgemeenschappen zullen moeten bewegen”, waarschuwt Bleker.

23.27 uur – Bleker raakt goed op dreef als hij schetst hoe een door de overheid geïnitieerd convenant met slachthuizen eruit zou kunnen zien. Hij somt op wat het convenant zoal zou kunnen behelzen. Kwaliteitseisen aan slachthuizen, bijvoorbeeld het verplichte gebruik van bepaalde apparatuur, eisen aan de behandeling van dieren tijdens slachtproces, het verkorten van de bewustzijnsperiode van het te slachten dier, inclusief eventuele noodbedwelming, het verplichten van staande fixatie, het beperken van het aantal noodzakelijke halssnedes en het regelen van verplicht veterinair toezicht bij de onbedwelmde slacht.

23.12 uur – Bleker zegt het eens te zijn met Schrijver dat joden en moslims straks hun eigen bescherming tegen staatsbemoeienis moeten regelen, als de wet-Thieme doorgaat. „Dat is niet de manier waarop we in Nederland met grondrechten omgaan.” Een ander manco, zegt Bleker, is dat slachthuizen op deze manier niet al innoverend naar diervriendelijke slachtmethoden zullen toegroeien.

22.56 uur – Bleker wijst op het risico dat joden en moslims belangrijke (onbedwelmde ) slachtmethoden straks niet zullen beproeven, vanwege het voorgestelde vereiste dat zij moeten vooraf moeten aantonen dat deze geen extra dierenleed veroorzaken. Voor veelbelovende, experimentele methoden is geen plaats, waarschuwt hij.

22.45 uur – Bleker: „Het valt te betwijfelen of de ruimte die de initiatiefwet biedt voor het aanvragen van ontheffing daadwerkelijk is op te vatten aan een handreiking aan geloofsgemeenschappen.”

22.27 uur – Bleker zegt: „De regering is ervan overtuigd dat voldoende aannemelijk is gemaakt dat onbedwelmde slacht tot extra dierenleed leidt. Er is geen overtuigende falsificatie van die stelling. Maar evenals vorige keer plaats ik ook nu een kanttekening. Je moet differentiëren naar soort dier. Het maakt uit of je het hebt over kippen, schapen, geiten en stieren van meer dan 700 kilo. Dat debat is goeddeels achter de rug, het gaat meer om de vraag of de beperking van dierenleed inperking van de vrijheid van godsdienst rechtvaardigt op de manier die in de wet is aangegeven, namelijk resoluut en absoluut. Anders gezegd, we moeten afwegen of mildere inperkingen in de vrijheid van godsdienst denkbaar zijn.”

22.20 uur – Thiema heeft haar betoog afgerond. Het woord is nu aan staatssecretaris Bleker.

22.19 uur – PvdA-senator Schrijver informeert nogmaals naar de bereidheid van Thieme om in plaats van een wet een (internationaal) convenant op te stellen, samen met joden en moslims. Volgens Thieme weigeren gelovigen in te zien dat de onbedwelmde slacht voor extra dierenleed zorgt. Zij denkt dat de ontheffingsmogelijkheid die in het huidige wetsvoorstel staat dé aansporing zal zijn voor religieuze minderheden om te komen tot een dialoog.

22.08 uur – Thieme moet even pauzeren wegens rugklachten. „Mijn medereiziger doet van zich spreken”, zegt het Kamerlid, doelend op haar zwangerschap. Ze neemt de suggestie van Senaatsvoorzitter De Graaf over om haar toelichting zittend voort te zetten.

22.07 uur – De manier waarop de ontheffingsaanvraag concreet wordt ingevuld staat volgens Thieme nog helemaal open. „We kunnen erin verankeren wat we willen.” GroenLinks-senator Vos vraagt Thieme dat concreter te maken. Zij wil meer ruimte voor slachtmethoden die niet een-op-een lopen met de onbedwelmde slacht, bijvoorbeeld onmiddelijke verdoving na de halssnede. Thieme blijft erbij dat „deskundigen” moeten bepalen of ontheffing mogelijk is.

21.52 uur – Net als Schaap blijft ook PvdA-senator Schrijver uiterst kritisch. Een ontheffing moeten aanvragen voor de onbedwelmde slacht betekent volgens hem dat het grondrecht van de vrijheid van godsdienst alleen nog kan worden uitgeoefend als aan bepaalde criteria wordt voldaan. De godsdienstvrijheid inperken kan volgens hem niet ad-hoc gebeuren, maar alleen bij formele wet. Schrijver stelt vast dat de PvdA en de Partij voor de Dieren anders blijven denken over de impact van de wet.

21.40 uur – Thieme reageert dat we niet moeten doen alsof de godsdienstvrijheid in Nederland nooit zou mogen worden ingeperkt. „Als daar goede gronden voor zijn, kan dat wel degelijk.” Gesprekken met religieuze minderheden worden volgens haar al decennialang gevoerd, maar zonder resultaat.

Op de eerdere vraag van Schrijver of het maken van beleidsregels niet valt te verkiezen boven een wet zegt Thieme dat beleidsregels een wettelijke basis ontberen.

21.37 uur – Thieme reageert dat we niet moeten doen alsof de godsdienstvrijheid in Nederland nooit zou mogen worden ingeperkt. „Als daar goede gronden voor zijn, kan dat wel degelijk.” Gesprekken met religieuze minderheden worden volgens haar al decennialang gevoerd, maar zonder resultaat.

21.34 uur – PvdA-senator Schrijver zegt de indruk te hebben dat Thieme in haar verdediging een veel grotere plek inruimt voor de godsdienstvrijheid dan in haar feitelijke wetsvoorstel. „U gaat nu wel een afweging maken.”

CU-senator Ester sluit zich daarbij aan. „U bent een late bekeerling, maar in mijn kringen geldt dat ook zij van harte welkom zijn.” Ester vraagt zich wel af waarom Thieme zo weinig met gelovigen heeft overlegd over haar wet.

21.29 uur – Thieme wordt geïnterrumpeerd door VVD-senator Schaap. Hij verwijt Thieme opnieuw een evenwichtige belangenafweging te maken. „Je kunt wel ethische uitgangspunten hebben en feiten, maar als je de godsdienstvrijheid inperkt, moet je alle belangen afwegen. Het gaat om de vraag of iets ernstiger lijden misschien toch moet worden getolereerd met verwijzing naar de vrijheid van godsdienst. U omzeilt die vraag door óf te verwijzen naar feiten óf naar ethische beginselen.”

21.22 uur – Thieme erkent dat haar wetsvoorstel een inbreuk inhoudt op de godsdienstvrijheid, „maar de mate waarin gelovigen dat als zodanig beleven, is verschillend.” Veel gelovigen hebben geen moeite met de bedwelmde slacht, merkt Thieme op.

21.17 uur – Thieme komt tegemoet aan de wens van GroenLinks om de voorgestelde ontheffingsmogelijkheid per dier te regelen. Per diersoort worden er dan verschillende voorwaarden aan de slachtmethoden gesteld.

21.14 uur – Ter verdediging van haar wetsvoorstel voert Thieme aan dat gelovigen het dierenleed niet onderkennen. „Ze plaatsen hun praktijkobservaties en wetenschappelijk inzichten ten onrechte op één lijn.” De wetenschappelijke rapporten die zij heeft bestudeerd laten volgens Thieme zien dat haar wet niet buitensporig is; zij ziet geen andere optie dan een verbod.

Dat de rituele slacht qua omvang veel kleiner is dan de industriële doet volgens haar niet terzake. Het gaat om het principe.

21.05 uur – Thieme houdt de Senaat opnieuw voor dat er echt wetenschappelijke consensus bestaat over het feit dat de onbedwelmde slacht voor meer dierenleed zorgt. De lijst wetenschappelijke rapporten die dat aantoont, is overweldigend. „Er zijn er wel 230 studies.”

21.00 uur – Thieme verzekert dat ze de zorgen die onder joden en moslims leven, begrijpt. Ze stelt dat godsdienstvrijheid voor de Partij van de Dieren belangrijk is. „Maar het neutraliteitsbeginsel en het tolerantiebeginsel zijn net zo belangrijk.” De discussie over onverdoofd ritueel slachten speelt volgens haar al 100 jaar.

20.50 uur – De beraadslaging is heropend. Initiatiefneemster Thieme heeft het woord. Behalve haar initiatiefwet verdedigen, wat ze ongetwijfeld met flair zal doen, moet ze reageren op de vele vragen die haar zijn voorgelegd. Interessant zijn de vragen van GroenLinks en de VVD. GroenLinks-senator Vos wil weten of zij haar initiatiefwet wil aanpassen, zodat de mogelijkheden om ontheffing te krijgen voor de onbedwelmde rituele slacht worden verruimd. VVD-senator Schaap gaat nog een stap verder. Hij wil weten of Thieme haar initiatief wil intrekken om ruim baan te maken voor een kabinetsinitiatief ter verbetering van het dierenwelzijn dat zich ook moet richten op de industriële slacht.

20.10 uur – De beraadslagingen over het Belastingplan 2012 zijn afgerond. Voorzitter De Graaf heeft het debat geschorst tot 21.00 uur. Daarna komen de senatoren, Kamerlid Thieme en staatssecretaris Bleker terug om de behandeling van de slachtwet af te ronden.

18.20 uur – Op voorstel van voorzitter De Graaf rondt de Senaat eerst de beraadslaging over het Belastingplan 2012 af dat ook voor vandaag op de agenda stond. Het debat over de slachtwet wordt weer hervat om 20.15 uur. Eerst zal initiatiefneemster Thieme het woord voeren, daarna staatssecretaris Bleker. Rond middernacht sluit de Senaat de beraadslaging af met de afrondende re- en duplieken tussen partijen.

17.40 uur – Oud-gedienden binnen de PvdA, zoals oud-burgemeester Ed van Thijn en oud senator Eric Jurgens vrezen dat PvdA-senator Schrijver, die zich eerder vandaag uiterst kritisch uitliet over de slachtwet, zijn rug niet recht houdt als partijleider Job Cohen en Tweede Kamerlid Martijn van Dam de PvdA-senaatskamer binnenlopen met een zwaar beroep om toch voor het verbod te stemmen. schrijft de doorgaans goed ingevoerde NRC-redacteur Pieter van Os vandaag in NRC.

17.05 uur – Het debat in de Senaat zal vanavond ook de nieuws- en actualiteitenprogramma’s beheersen. In Weerwoord, het discussieprogramma op het videokanaal van de Reformatorische Omroep, becommentariëren de joodse opperrabbijn Binyomin Jacobs en oud-CU-politicus André Rouvoet de inbreng van de senaatsfracties.

16.40 uur – „Die acht gaan er zeker komen”, zegt CU-senator Kuiper buiten het gebouw van de Eerste Kamer, waar de CU-jongeren hun petitie aanbieden. Hij heeft er veel hoop op dat de initiatiefwet van Thieme volgende week dinsdag in de Senaat gaat sneuvelen. Kuiper baseert zich onder meer op de stevige kritiek van PvdA-woordvoerder Schrijver, eerder die dag.

Deze verwachting uit ook CDA-Eerste Kamerlid Terpstra. „De PvdA zit er zo geharnast in. Die kunnen eigenlijk niet meer terug. Als ze nu voor gaan stemmen, is dat in flagrante tegenstelling met hun betoog van vandaag.”

16.00 uur – De ChristenUnie-jongeren bieden over een kwartier aan leden van de Eerste Kamer een petitie aan en een “graffiti-statement” van circa 25 meter aan. Strekking: Senatoren, stem a.u.b. tegen deze wet en houdt de Nederlandse traditie van godsdienstvrijheid en tolerantie overeind.

15.30 uur – OSF-woordvoerder De Lange laat expliciet merken dat zijn partij zich wil baseren op het gedachte van de Franse laïcité, waarom hij het wetsvoorstel van Thieme steunt. „Zich baseren op geboden van het Opperwezen, dat zijn geen argumenten waaraan mijn partij grote waarde hecht.”

Nadat De Lange is uitgesproken, wordt het debat over het ritueel slachten geschorst. Om 17.40 uur wordt het debat vervolgd met het antwoord van de initiatiefneemster, mevrouw Thieme.

15.25 uur – Senator Nagel laat geen twijfel bestaan over zijn standpunt. „50Plus heeft zeker de vrijheid van godsdienst meegewogen, maar gelooft dat het een verantwoorde keuze is het wetsvoorstel te steunen.”

15.15 uur – VVD-woordvoerder Schaap kraakt in alle opzichten de initiatiefwet. „Er is bij de indienster sprake van ethisch absolutisme. De principes van de meerderheid van onze maatschappij, die dierenleed wil beperken ten koste van een godsdienstige rite, maakt verder bezinning overbodig, zo lijkt het.”

Schaap vindt dat verbeteringen in de reguliere en de kosjere slacht beter via positieve, stimulerende regels tot stand gebracht kunnen worden dan via absolute verboden.

15.00 uur – „Geen van de rechten en waarden in Nederland, noch dat van dierenwelzijn, noch dat van godsdienstvrijheid, zijn absoluut”, stelt SP-woordvoerder Vliegenthart. „Wie bijvoorbeeld op basis van het Bijbelboek Spreuken mensen oproept hun kinderen te slaan, krijgt de Inspectie op zijn dak.”

De eindafweging van de SP laat Vliegenthart nog in het midden.

14.50 uur – CU-senator Ester kondigt een motie aan waarin hij staatssecretaris Bleker van Landbouw oproept in overleg te gaan met orthodoxe Joden om te spreken over verbeteringen in de slachtpraktijk, opleidingseisen en dergelijke. „Ik heb begrepen dat de ‘sector’ hier zeer voor open staan. Laten we die route dan bewandelen, een convenant of iets dergelijks.”

14.35 uur – Wetenschapper dr. Ester (CU) maakt bezwaar tegen de wijze waarop Thieme de wetenschapsfilosoof Karl Popper voor haar karretje spant. „Zijn leven lang streed Popper tegen het zogeheten verificatieprincipe. Popper zou de redenering van de omgekeerde bewijslast, zoals door mevrouw Thieme gehanteerd, keihard onderuit hebben gehaald.

14.20 uur - ChristenUnie-woordvoerder Ester geeft aan dat zijn partij „met grote, grote zorg” kennis heeft genomen van het wetsvoorstel, „hoewel dierenwelzijn ook voor mijn partij een grote waarde is.”

Door PvdD-senator Koffeman gevraagd naar het standpunt dat GPV-senator Van der Jagt in 1989 ventileerde („Geen ruimte in Nederland voor onverdoofd slachten”), antwoorde Ester geen behoefte te hebben commentaar te leveren op een standpunt van een van de voorgangers van zijn partij. „Ik spreek hier namens de ChristenUnie.”

14.05 uur – CDA-senator Terpstra feliciteert –een politiek handige ‘move’– de PvdA-fractie met haar „geweldige inbreng” in dit debat. „Ik had het zelf niet beter kunnen zeggen.” Terpstra zet vervolgens uitvoerig uiteen waarom zijn fractie niets ziet in de initiatiefwet-Thieme. De ontheffingsmogelijkheid die in de wet zit, wil Terpstra met SGP’er Holdijk niet hypocriet noemen. „Ik noem het liever schijnheilig. Ja, ik geef toe, dat lijkt er wel heel erg op.”

13.55 uur – PVV-woordvoerder mevrouw Faber-Van de Klashorst, die vandaag in de Senaat haar maidenspeech houdt, maakt duidelijk dat haar fractie voor het wetsvoorstel Thieme zal stemmen. Dat het een inbreuk maakt op de godsdienstvrijheid, is voor haar fractie geen argument dat indruk maakt. „In sommige landen vinden ze dat je, op grond van een religie, vrouwen mag stenigen. Religie is niet het einde van alle tegenspraak.”

12.48 uur – De voorzitter schorst de vergadering voor een lunchpauze. Vervolgens zal de Eerste Kamer eerst haar wekelijkse stemmingen houden. Om 13.45 debatteert ze verder over het wetsvoorstel voor een verbod op onverdoofd ritueel slachten.

12.30 uur – Voor de duidelijkheid: vorige week besloot de Eerste Kamer al dat er vannacht, aan het einde van het debat over het onverdoofd ritueel slachten, niet meer gestemd zal worden. De stemming, hoofdelijk, zal volgende week dinsdag plaatshebben.

12.27 uur – Koffeman (PvdD) probeert zijn pleidooi voor onverdoofd ritueel slachten kracht bij te zetten door te stellen dat in het verleden vaker oude tradities, zoals palingtrekken, opnieuw werden bezien en soms verboden. Ook trekt hij een parallel met het boerkaverbod waarvoor de huidige regering pleit; volgens Koffeman ook een inperking van de godsdienstvrijheid.

12.00 uur – Volgens Senator Koffeman van de Partij voor de Dieren is wetenschappelijk „onomstotelijk” vastgesteld dat onverdoofd slachten meer dierenleed veroorzaakt. Hij vindt dat heftige emoties die dit wetsvoorstel hebben veroorzaakt in het debat niet de boventoon mogen voeren. Zowel D66-Senator Backer als PvdA-Senator Schrijver zijn het daarin niet volledig eens met Koffeman.

11.45 uur - SGP-senator Holdijk stelt dat de voorstanders van een verbod op rituele slacht zich „beter in kunnen leven in het leven van een kip dan in het leven van een gelovige.” De bepaling in de wet dat joden en islamieten wel onverdoofd ritueel mogen slachten als ze aan kunnen tonen dat het dier niet meer lijdt dat bij een normale verdoofde slacht, noemde de SGP’er „een hyporcriet en onwerkbaar compromis.” Het is niet zozeer bedoeld om joden en islamieten tegemoet te komen, maar om de politieke achterbannen van PvdA, VVD en D66 tevreden te stellen. „Over religie kun je niet polderen”, aldus Holdijk.

11.35 uur - De voorzitter van de Senaat, De Graaf, feliciteert mevrouw Vos met haar eerste speech in de Eerste Kamer en schorst enkele minuten zodat de collega’s de GroenLinkser, die van 1994 tot 2006 lid was van de Tweede Kamer, kunnen feliciteren.

11.20 uur - GroenLinks-senator Vos, die haar maidenspeech houdt, denkt dat er minder vergaande mogelijkheden zijn om de negatieve aspecten van ritueel slachten te verminderen, bijvoorbeeld door meer controles, betere opleiding voor slachters en het verdoven van de dieren na de rituele slacht.

10.55 uur - D66-senator Bakker heeft „de nodige aarzelingen” en denkt dat de wet in strijd is met (internationale) regelgeving over godsdienstvrijheid. Hij wijst erop dat het Europese Hof daarover al uitspraken heeft gedaan. De initiatiefneemster, Thieme, gaat hier in de schriftelijke voorbereiding op in, maar Bakker kan „er geen chocola van maken.”

10.30 uur - PvdA-senator Schrijver reageert uiterst kritisch over het initiatief-wetsvoorstel. „Het wetsvoorstel roept bij onze Eerste Kamerfractie wel heel wat vragen op omdat het nu een grondrecht beperkt waarbij de bewijslast op de rechthebbende en niet op de overheid berust. Een burger mag zijn grondrecht niet uitoefenen, tenzij hij op basis van onafhankelijk vastgesteld bewijs kan aantonen dat er geen schade wordt berokkend. Vanuit het prisma van de grondrechten hebben wij daar vragen bij: vrijheid behoort de regel te zijn en beperking de uitzondering. Hier is de beperking de regel en de vrijheid de uitzondering.”

10.15 uur – Start debat.