Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Het deed me denken aan ruim twaalf jaar geleden. Ik stond op het dak van de Twin Towers en had een magistraal uitzicht over de Big Apple, zoals New York ook wel wordt genoemd. Talloze kantoorkolossen, solide gebouwd op een rotsbodem; ze vormen samen het financiële hart van de wereld. Manhattan, Wall Street, de Federal Reserve – het hele gebied kwam mij als een onneembare vesting over. In de verte zag ik het Amerikaanse vrijheidsbeeld, een symbool in de geschiedenis van Amerika.

Diep in de rotsen onder de Federal Reserve ligt een immense hoeveelheid goud opgeslagen. Het tekent onze behoefte aan zekerheid. Verscholen tussen de wolkenkrabbers staat hier en daar een kerk. Een gejaagde Babelbouwer heeft ook af en toe een moment van bezinning nodig, er is meer in het leven dan aards bezit. Maar de voorkeur gaat uit naar brood en spelen.

De nabijgelegen theaterwijk kent vele uitgaansgelegenheden, het Times Squaregebied is wereldberoemd en zeer druk bezocht. Totdat 11 september 2001 een kentering bracht in de euforie. De wereld werd overrompeld door het ineenstorten van de Twin Towers. Duizenden mensen vonden de dood. Ik had ze twee jaar eerder nog gadegeslagen als voortrennende mieren op weg naar hun kantoren. Onzekerheid deed door deze terreurdaad haar intrede in de zo vrij en veilig gewaande wereld. Een wereld waarin het allemaal niet op kon. Amerika was in het hart geraakt, angst ging regeren.

Na 2001 volgden meerdere gebeurtenissen die niemand had kunnen vermoeden. De grootste fraudeur uit de geschiedenis werd ontmaskerd (Madoff) en gerenommeerde financiële instellingen gingen failliet. De kredietcrisis trok diepe sporen. Amerika zit vol met schulden, maar ook Europa wordt geteisterd door een schuldencrisis. Een crisis die voortdurend nieuwe wendingen neemt.

De snelheid van de financiële markten staat in geen verhouding tot de traag werkende democratieën. Het gaat steeds om astronomische getallen die nodig zijn voor reddingsoperaties. En uiteindelijk betaalt de burger de lasten. Dat moet ergens misgaan. De mensen in Main Street (de gewone mensen op straat) komen in opstand tegen de mensen van Wall Street (de bankiers en de beleggers).

Wat is er mis in het systeem? Of moeten we het zoeken in de mens, die geneigd is tot het kwade? Geldgierigheid is een wortel van alle kwaad, met alle schadelijke gevolgen voor mens en natuur. Geld wordt wel getypeerd als bevroren verlangen. Maar hoe betrouwbaar, hoe waardevol blijft de euro, nu de verdeeldheid tussen de zeventien eurolanden voortwoekert en doeltreffende besluitvorming blokkeert? Er dreigt een domino-effect te ontstaan nu na de problemen met Griekse en de Italiaanse staatsobligaties ook andere eurolanden onder druk staan. Moet de ECB de geldpers aanzetten? Een zeer gevaarlijke bazooka. Ondertussen proberen technocraten enorme bezuinigingsoperaties door te voeren. Dat leidt tot opstanden, waarvan de wereldwijde Occupybeweging een zichtbare uiting is.

De Occupybeweging is moeilijk te duiden. Geen leiders, geen centrale boodschap, geen heldere agenda. Het zijn tentenkampen op belangrijke financiële plekken in de wereld, waar een vorm van pleindemocratie geldt. Het zal niet houdbaar zijn, zoals de afgelopen weken bleek in New York. Toch houdt de protestbeweging ons een spiegel voor: Moeten ook wij niet veel meer tentbewoners zijn? Het is een diep Bijbels beeld dat illustreert dat we voorbijgangers zijn, een schaduw die voor een weinig tijds gezien wordt. Een tentbewoner is op reis, een pelgrim naar een beter vaderland. Daar past geen toren van Babel bij.

De auteur is werkzaam als directeur van het bestuursbureau van het bedrijfstakpensioenfonds voor de bouwnijverheid. Deze bijdrage is geschreven op persoonlijke titel. Reageren? nietbijbroodalleen@refdag.nl