Het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) (HDC) werd in 1971 opgericht door VU-bibliothecaris dr. J. Stellingwerff (1924-2010) en rector magnificus dr. W. F. de Gaay Fortman (1911-1997). Dr. George Puchinger (1921-1999) werd aangesteld als hoofd om de bestaande archieven van de VU te bewerken en te beheren.

In de loop van de tijd is de collectie steeds meer uitgebreid. Van groot belang was de overkomst, eind jaren zeventig, van de archieven van A. Kuyper en de Anti-Revolutionaire Partij en van kopstukken als H. Colijn, Th. Heemskerk en A. W. F. Idenburg. Ze kwamen van het Kuyper-huis in Den Haag naar Amsterdam. Een groot aantal foto’s en historische voorwerpen vergezelde deze archieven waarvoor elders een plaats werd gezocht sinds de ARP was opgegaan in het CDA (in 1980).

Puchinger bereikte in 1986 de pensioengerechtigde leeftijd en werd opgevolgd door prof. dr. J. de Bruijn. Op zijn initiatief werd dat jaar de Stichting ter ondersteuning van het Historisch Documentatiecentrum opgericht, bedoeld om fondsen te werven waarmee projecten en activiteiten (publicaties, symposia) kunnen worden bekostigd. Het aantal donateurs is nu 720.

Onder leiding van prof. dr. G. Harinck, die De Bruijn in 2003 opvolgde, werd het beleid verder uitgebouwd. Belangrijk was de verhuizing naar een gezamenlijke locatie samen met het Bilderdijk Museum en de afdeling handschriften en oude drukken. Het HDC werd in 2005 ondergebracht in de universiteitsbibliotheek van de Vrije Universiteit. De internationalisering in de wetenschappelijke wereld ging ook aan het HDC niet voorbij: met zusterinstellingen in onder meer de Verenigde Staten (Princeton) en Duitsland worden inmiddels nauwe contacten onderhouden.

Het HDC maakt zich sterk voor het verwerven en ontsluiten van archiefcollecties, die toegankelijk gemaakt worden voor een breder publiek door middel van onderzoek, publicaties en exposities. Het Kuyper-archief was al keurig door de familie geordend. Dat was wel eens anders, want soms lag alles door elkaar. Het archief van de Amsterdamse predikant ds. J. J. Buskes, dat bestond uit zo’n 10.000 brieven, kwam in dozen van Albert Heijn op het centrum. Inventarisatie en toegankelijk maken kost dan handenvol werk.

Door voortdurende aanwinsten en schenkingen moet de lijst van archieven en van periodieken van het centrum continu bijgesteld worden. Vanaf de oprichting heeft het HDC zowel een archivarische als een wetenschappelijke taak gehad.

Komen er nog steeds veel archieven binnen? Berkelaar: „Zeker, zoals van de gereformeerde C. Veenhof, de marxistische theoloog G. H. ter Schegget en de befaamde kunsthistoricus aan de VU, C. A. van Swigchem. We hebben recent de archieven van de vooraanstaande Gereformeerde Bondspredikanten G. Boer en A. Kool gekregen. We zijn ook geïnteresseerd in de christelijke politieke partijen, omdat die een traditie vormen die steeds meer onder druk staat. Kerkelijke archieven doen we niet, die worden ondergebracht bij de betreffende kerken of in rijksarchieven. Interessant zijn ook de archieven van de EO, de NCRV en andere christelijke omroepen. Het Documentatiecentrum wil met zijn archieven de waarde van de protestantse traditie vastleggen, want we moeten er niet aan denken dat deze voor een komende generatie verloren gaat.”

Het HDC is ook partner in Digibron, het digitaal archiefsys­teem van de Erdee Media Groep. Onder meer van De Heraut –de krant van Abraham Kuyper– zijn uit de jaargangen 1887-1920 ruim 30.000 artikelen te raadplegen.

Historisch Documentatiecentrum van het Nederlands Protestantisme

Geschiedenis HDC

Uit DNK in 1977 : Een artikel van Puchinger over het HDC, hoe het begon en wat de eerste collecties waren.

In 1991 interviewde Klaas van der Zwaag dr. J. de Bruin bij het 20-jarig bestaan van het HDC.

Bespreking Klaas van der Zwaag naar aanleiding van het 25-jarig bestaan HDC in 1996.

Vooroorlogs protestantisme thans gedeeltelijk in kaart gebracht, door C.S.L. Janse.

Tineke Goudriaan over het 30-jarig jubileum.