Discussies over dankdag: Segeningen en weldaaden

Bid- en dankdagen belegde men in de eerste decennia na de Reformatie vooral bij bijzondere gelegenheden. In 1578 werd bepaald dat er tijdens oorlogen en rampen gebeden en gedankt moest worden. Van een zondagsrust op die dagen was geen sprake, veelal betrof het inderhaast uitgeroepen gebedsmomenten.

In 1658 werd in Overijssel een jaarlijkse ”dankdag voor het gewas” ingevoerd op de eerste woensdag van november. „Voor de veelvoudig verkregen segeningen en weldaaden zal worden geceelebreert.” Op deze dag werd er, net als iedere andere dag, eerst gewerkt en kwam de gemeente ’s avonds bijeen.

Vooral op het platteland waren dankdagen ”voor het gewas” in zwang. Veel steden volgden toen in de 20e eeuw ”en arbeid” aan ”het gewas” werd toegevoegd. Toch kwam het ook daar niet tot een algehele rust op bid- en dankdagen.

Vandaag de dag worden dankdagen vooral in dorpen met een overwegend confessioneel karakter als een zondag ingevuld. Twee diensten, één ’s ochtends en één ’s avonds, zijn de norm. De dag wordt ingevuld als een zondag: zonder werk, school of winkelen. Al is dat niet meer vanzelfsprekend. Illustratief zijn ontwikkelingen in gemeenten als Staphorst en Tholen, waar de achterliggende jaren discussie ontstond over een vrije dag voor ambtenaren op bid- en dankdagen.

In steden zijn er in veel calvinistische kerken weliswaar diensten, maar blijft dit meestal beperkt tot een avonddienst. Uitzondering vormen kerkgenootschappen binnen de gereformeerde gezindte, die ’s ochtends of ’s middags en ’s avonds samenkomsten organiseren. Een enkele gemeente organiseert drie diensten. Dit gebeurt vooral in Zeeuwse dorpen, waar dankdag traditioneel gehouden wordt op de laatste woensdag van november.

Vooral de laatste jaren raken tussenvormen in zwang. In menige kerk is er ’s ochtends of ’s middags speciaal aandacht voor de jeugd, terwijl de avonddienst meer op volwassenen is gericht. Hier en daar bezoeken kinderen van de basisschool op dankdag met hun klas de kerk, ze beginnen deze dag net als anders op school.

Andere kerkelijke gemeenten organiseren Bijbelklassen op de ochtend van dankdag. Kinderen mogen daar bijvoorbeeld gebedspunten noemen, die in de middag- of avonddienst door de voorganger in het gebed worden meegenomen.

De dankdag als vrije dag voor scholen geldt vooral in het reformatorisch onderwijs als regel. Op gereformeerd vrijgemaakte en protestants-christelijke scholen is er meestal wel aandacht voor in dagopeningen, maar moeten kinderen gewoon naar school. Wel geldt op de meeste christelijke onderwijsinstellingen dat er geen huiswerk wordt opgegeven voor de dag na dankdag. Daardoor is er ’s avonds gelegenheid voor kerkgang.

Discussies over dankdag: Segeningen en weldaaden

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?