Toen ik in juni, naar aanleiding van de brochure ”Israel en de Palestijnen” van dr. M van Campen, voor het eerst in discussie ging met christenen die vonden dat de landbelofte nog steeds geldig was, kwam ik al snel nogal wat argumenten tegen die ontleend zijn aan de zogeheten bedelingenleer, het dispensationalisme. Zo werd er gesproken over God Die met Israël, dat de Messias nog niet erkent, een aparte weg gaat, over een terugkeer van alle Joden naar Israël, over een toekomstig wereldrijk waarin Jezus Koning is en waarvan Jeruzalem de hoofdstad is en over een derde tempel waarin een variant op de oudtestamentische offerdienst wordt ingevoerd.

Dergelijke redeneringen zijn vooral populair bij christenen uit de evangelische beweging. Zij zijn niet zelden sterk beïnvloed door de bedelingenleer van John Darby. Ik ging er dan ook van uit dat deze argumentatie niet de basis vormde voor het denken van dr. Van Campen en anderen uit de Gereformeerde Bond. Ik verwachtte dat aan hun opvattingen de gereformeerde verbondsleer ten grondslag zou liggen. En ik was eigenlijk wel benieuwd hoe het handhaven van de landbelofte in de gereformeerde theologie verwerkt kon worden.

De afgelopen week heb ik mij verdiept in de brochure ”Onopgeefbaar verbonden”. Ik ben er verbaasd over hoezeer dit document, onder meer ondertekend door de voorzitter en de secretaris van de Gereformeerde Bond en het Confessioneel Gereformeerd Beraad, vanuit de bedelingenleer redeneert.

Overeenkomsten

De opstellers van de brochure incorporeren het belangrijkste onderdeel van de bedelingenleer, namelijk dat God in de periode tussen Pinksteren en de eindtijd een weg met het volk Israël gaat die buiten de Messias om gaat. De gedeeltelijke verharding (Rom. 11) komt bij God vandaan, duurt de hele kerkgeschiedenis en is in de eindtijd ineens voorbij als het hele volk Israël tot geloof in de Messias komt.

Ik citeer: „Als de volken vanwege hun liefde voor de Messias en Zijn volk optrekken naar Sion zal het uitverkoren volk ook komen tot de erkenning van de beloofde verlosser.” Volgens ”Onopgeefbaar verbonden” is evangelieverkondiging onder het Joodse volk gedurende de kerkgeschiedenis weinig zinvol gebleken, omdat de verharding van Israël tot de eindtijd duurt.

Ook het gevolgde eschatologische schema heeft veel overeenkomsten met dat van de bedelingenleer. Volgens de opstellers van ”Onopgeefbaar verbonden” zal God eerst Zijn volk terugbrengen naar het Beloofde Land. Dat zien we momenteel gebeuren. Vervolgens zullen alle volken van de wereld optrekken tegen Jeruzalem, maar op het beslissende moment zal de Messias komen. Dan zal Israël Hem erkennen als de beloofde Messias en komt er een wereldrijk, waarvan de Messias de Koning is en Jeruzalem de hoofdstad.

Onhelder

De brochure is op twee punten onhelder. Bedoelt men met dit toekomstige wereldrijk de nieuwe aarde met het nieuwe Jeruzalem, of is het een rijk binnen onze tijdshorizon dat daaraan voorafgaat, en reflecteert ”Onopgeefbaar verbonden” daarmee een radicale vorm van de leer van het duizendjarig rijk? De brochure ademt de sfeer van het tweede, maar houdt het (bewust?) onhelder.

De tweede onduidelijkheid betreft het ontbreken van de derde tempel. Overal in de brochure wordt er gesproken over een herstel van het land, met Jeruzalem (Sion!) als centrum. Maar nergens lees ik over een derde tempel. Terwijl er in de oudtestamentische profetieën die de basis vormen voor de toekomstvisie van ”Onopgeefbaar verbonden” uitvoerig wordt gesproken over het herstel van de tempel. (Ezechiël 37-48 en Jesaja 60). Ook wordt in het Nieuwe Testament nergens expliciet ontkend dat er een derde tempel komt.

Met enige goede wil zou je zelfs in Openbaring 11 een spoor van een derde tempel kunnen aantreffen. Maar in de hele brochure wordt met geen woord over de derde tempel gerept, niet in aanvaardende, maar ook niet in afwijzende zin. Opnieuw wordt (bewust?) in het midden gelaten of dit bij de toekomstvisie van ”Onopgeefbaar verbonden” hoort. Terwijl juist op het punt van de verwachting van de derde tempel het problematische karakter van de bedelingenleer zo duidelijk wordt.

Ik ben bang dat ”Onopgeefbaar verbonden” meer door de evangelische bedelingenleer dan door de gereformeerde verbondsleer is geïnspireerd. Daarom begrijp ik niet dat twee organisaties die zich tooien met de naam gereformeerd, medeondertekenaar zijn van deze brochure.

De auteur is christelijk gereformeerd predikant te Purmerend.