De Groningse jeugdpsychiater M. Oosterhoff en hoogleraar forensische psychologie aan de Universiteit van Amsterdam C. de Ruiter verklaarden voor het hof aanwijzingen te zien dat Van der G. lijdt aan het syndroom van Asperger, een vorm van autisme. Zij deden dat aanvankelijk in de media en nu dan ook in de extra beveiligde rechtszaal in Osdorp. Het Openbaar Ministerie en de verdediging zien geen reden tot een extra onderzoek.

De deskundigen kennen de Harderwijker Van der G. niet. Hij heeft bekend vorig jaar op 6 mei Pim Fortuyn te hebben doodgeschoten op het Mediapark in Hilversum. Hij werd daarvoor in april door de rechtbank tot achttien jaar celstraf veroordeeld.

Oosterhoff en De Ruiter baseren hun oordeel op het beeld van Van der G. in de media. Het Pieter Baan Centrum (PBC) daarentegen heeft de verdachte onderzocht, hij verbleef enkele weken in de justitiële kliniek in Utrecht. Psycholoog J. Oudejans zei donderdag dat het hem in het eerste gesprek met Van der G. al duidelijk was dat hij niet lijdt aan de stoornis van Asperger.

Het PBC kwam tot de conclusie dat Van der G. een ’obsessief compulsieve persoonlijkheidsstoornis’ heeft. Specifieke kenmerken van hem zijn dat hij belemmerend perfectionistisch is, overmatig betrokken bij zijn werk, overmatig gewetensvol, koppig en rigide. Die laatste twee eigenschappen horen ook bij een Asperger en vormen met een gebrek aan sociaal gevoel de kern van het syndroom.

De discussie in de rechtszaal dreigde te draaien om de vragen: welke naam geef je de stoornis waaraan Van der G. lijdt en is het PBC in het onderzoek naar Van der G. volledig geweest?

Oudejans zag geen enkele reden om terug te komen op de conclusie van het PBC. Oosterhoff en De Ruiter zagen op hun beurt geen enkele reden om hun ’diagnose op afstand’ bij te stellen. Ook niet toen vooral de advocaten van Van der G. met tal van voorbeelden uit het dossier kwamen waaruit bleek dat hun cliënt wel degelijk in staat is sociale contacten en affectieve relaties aan te gaan.

De Ruiter opende de aanval op de behandelmethode van het PBC. Volgens haar gaat de justitiële observatiekliniek in haar onderzoek uit van het individu en wordt daarbij te weinig gebruik gemaakt van de wetenschap. „Dat is een benadering, maar in sommige gevallen onvoldoende.”

De Ruiter gaf aan dat zij al eerder met vakgenoten over Van der G. heeft gesproken en dat daarin het syndroom van Asperger regelmatig aan de orde kwam. „Ik heb me afgevraagd of het onze burgerplicht was om deze hypothese naar buiten te brengen.”

De president van het hof, J. Chorus, vroeg De Ruiter daarop of ze nu niet een beetje koketteerde met die burgerplicht. Ze vertelde dat ze met een psychiater van het PBC had gesproken over de zaak, maar dat hij het niet noodzakelijk vond de stoornis van Asperger nader te onderzoeken bij Van der G. „Mijn ervaring met het PBC is dat ze bij hun oordeel blijven. Maar het is in het belang van de rechtsorde dat er een goede diagnose wordt gesteld”, zei De Ruiter. Oudejans herkende dit beeld niet en verwierp de kritiek.

De rechtszaak gaat vrijdag verder met het requisitoir waarin de advocaat-generaal haar eis bekendmaakt, naar verwachting levenslang. Het hof kan vrijdag, op 18 juli tijdens de uitspraak of eventueel eerder nog een tussenarrest wijzen waarin om nader onderzoek naar Van der G. wordt gevraagd.

Het PBC heeft de verdachte volledig toerekeningsvatbaar verklaard, waardoor hij geen tbs opgelegd kan krijgen. Als Van der G. aan een eventueel nader onderzoek wil meewerken en zou blijken dat hij wel een Asperger is, kan hij alsnog verminderd toerekeningsvatbaar worden verklaard. Mochten deskundigen behandeling bepleiten, dan kan het hof dat doen door tbs op te leggen.

Volgens De Ruiter zou Van der G. te behandelen zijn. De stoornis is volgens haar niet te genezen, maar hij kan er wel zo meer leren omgaan dat hij kan terugkeren in de maatschappij.