Bureau Joodsche Zaken. Groep X. Centrale Controle. Achter deze schijnbaar nietszeggende namen gaat een wereld van wreedhuid schuil; zo onthult een onderzoeksteam onder leiding van historicus en programmamaker Ad van Liempt en archivaris Jan Kompagnie van het Nationaal Archief in het vandaag verschenen boek ”Jodenjacht”.

Het zijn de namen van gespecialiseerde afdelingen van de Nederlandse politie die een hoofdrol speelden in de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog in ons land.

De onderzoekers reconstrueerden het werk van deze afdelingen door 230 strafdossiers van Jodenjagers te raadplegen. De dossiers liggen in het Centraal Archief Bijzondere Rechts­pleging, onderdeel van het Nationaal Archief, te midden van 500.000 dossiers van verdachten van collaboratie en oorlogs­misdaden.

De agenten onder de Joden­jagers onderscheidden zich door hun afschrikwekkende vervolgingsmethoden, blijkt uit de studie. Dat de Sicherheitsdienst er in de grote steden in slaagde om de meest gemotiveerde agenten binnen de politiekorpsen apart te zetten in speciale vervolgingseenheden, is daarvoor al een aanwijzing.

De Amsterdamse agent Patist schroomde niet de schuilplaats van onderduikers op een boerderij te achterhalen door het 4-jarige zoontje van een boer boven een sloot te houden en te bedreigen met de verdrinkingsdood.

Sommige van de begane wreedheden, ook op seksueel gebied, waren zo grof dat ze zelfs door de Duitse bezetter met disciplinaire maatregelen moesten worden bestraft.

Duidelijk zijn ook de aanwijzingen dat de agenten flinke premies opstreken voor elke aangebrachte Jood en dat ze zich schuldig maakten aan het roven van goederen van Joden: geld, sieraden, linnengoed en drank. Een Amsterdamse 
brigadier maakt gewag van 
800 à 900 gulden arrestatie­premies per week – omgerekend naar nu 5000 euro.

„Ze joegen met alle middelen op hun slachtoffers, overtraden alle rechtsregels, roofden waar ze konden en gebruikten geweld”, vatten de auteurs samen. En: „Het waren criminele organisaties in het politiebureau.”

Hoewel de NSB als zodanig geen rol heeft gespeeld in de Jodenvervolging, had 82 procent van de agenten van de speciale eenheden zich wel bij deze orga­nisatie aangesloten. Zij waren de „hardvochtigste” Jodenjagers, stellen de auteurs.

Bij het merendeel van de agenten bleek de motivatie duidelijk antisemitisch geïnspireerd. „Al lagen alle Joden hier op een hoop bij elkaar en werden zij met benzine overgoten en in brand gestoken, dan zou ik er met plezier naar kijken”, is een typerende uitspraak van de Amsterdamse rechercheur Harms. In de rechtszaak tegen de Haagse afdelingschef Kees Kaptein concludeerde de openbare aanklager: „Het Joden vangen werd hem tot een ware hartstocht.”

Elf agenten moesten hun wreedheden met de dood bekopen; zij werden na de oorlog opgehangen. Vierentwintig agenten kregen een levenslange gevangenisstraf.