Reacties: Rede paus is vermaning aan protestanten
De rede van paus Benedictus vrijdag in Erfurt wordt opmerkelijk gevonden. Een vijftal reacties.
Ds. C. van de Worp, voorzitter van stichting In de Rechte Straat: „Als hij op het gevaar van veroppervlakkiging wijst, legt hij de vinger op een pijnlijke plek, ook bij protestanten. Je ziet de kennis afbrokkelen. En op hoeveel kansels krijgt de vraag ”Hoe krijg ik een genadig God?” weinig of geen aandacht meer? En zien wij zonden ook niet vaak als kleinigheden? De paus raakt grondnoties als hij op deze zaken wijst. De secularisatie bij zowel protestanten als rooms-katholieken bemoeilijkt het gesprek tussen beide groepen: het wordt lastiger een duidelijk front te vormen. De paus zegt en schrijft behartigenswaardige dingen, maar daarmee is de leer van zijn kerk nog niet wezenlijk veranderd.”
Prof. dr. W. J. op ’t Hof, predikant van de hersteld hervormde gemeente te Urk en bijzonder hoogleraar aan de VU te Amsterdam vanwege de Hersteld Hervormde Kerk: „Het is een piëtistische boodschap. In Duitsland heeft hij daarmee de juiste snaar geraakt. De paus benadrukt de oecumene van het hart. Het is voor hem belangrijk dat de leer beleefd wordt. Aan de andere kant, hij laat het verleden helemaal liggen. De paus heeft niets gezegd over schuld of boete. Je zult als protestanten en rooms-katholieken nooit samen kunnen komen als dáár niet over gesproken wordt. Eerst moeten de uitspraken van het Concilie van Trente van tafel. Ik heb moeite met de laatste zinnen, waarin hij naar het naziregime verwijst. Het schaamrood zou hem op de kaken moeten staan als je weet hoezeer Rome gecollaboreerd heeft met de nazi’s. Hier doet hij echt aan geschiedvervalsing.”
Kerkhistoricus prof. dr. P. A. J. Nissen, kritisch lid van de Rooms-Katholieke Kerk: „Het zijn de warmste woorden die ooit door een paus over Luther zijn gesproken. Er klinkt geen enkel verwijt in door. De vorige paus uitte in 1983 ook waardering, maar vooral vanwege Luthers historische betekenis. Van rehabilitatie zie ik het echter niet gauw komen, want er liggen nog allerlei geschilpunten. In 1983 is door rooms-katholieke theologen voor rehabilitatie gepleit, maar bij Rome zie ik er geen enkele beweging in. Mij treft de aandacht van de paus voor Luthers persoonlijke worsteling. Hij laat zien hoe actueel dat is voor de moderne mens. Overigens ligt het in het verlengde van de verklaring die rooms-katholieken en luthersen in 1999 ondertekenden, waarin stond dat de rechtvaardigingsleer niet kerkscheidend hoeft te zijn. Daarna is er overigens weinig meer gebeurd; de oecumene ligt stil, dus daarom vind ik deze toespraak wel heel plezierig. Deze paus had vanouds vooral affiniteit met de oosters-orthodoxe kerken, dus zijn aandacht voor de protestanten verrast me.”
Ds. L. J. Geluk, voorzitter van Protestants Nederland: „De rede van de paus is in meerdere opzichten uiterst opmerkelijk. In de eerste plaats: hij sprak daar ‘slechts’ als bisschop van Rome en maakte van het pauselijk ambt geen melding. Verder, het is mij niet bekend dat ooit een paus zó positief heeft gesproken over Luther. Hij blijkt niet alleen Luther in zijn geloofsworstelingen goed te kennen, maar verbindt daar de wens aan dat christenen vandaag de dag daarvan zullen leren, omdat God de zonden, die de wereld te gronde richten, ernstig neemt en Gods genade niet vanzelfsprekend is. Wat een ongedachte erkenning van Luther als reformator van de kerk! Zou dit kunnen uitlopen op officieel eerherstel? Het is beschamend voor veel ‘protestanten’ die als lid van de kerk en soms ook wel als predikant er openlijk en ongehinderd voor uitkomen dat zij niet in een persoonlijke God geloven. Nu horen zij en wij vanuit Rome dat de existentiële vraag van Luther, ”Hoe krijg ik een genadige God?”, niet achterhaald, maar geheel actueel is en moet zijn voor de christenen. Ik vraag me af of de paus dit kan zeggen zonder dat hij vanuit de eigen gelederen de wind van voren krijgt. En hebben wij ons niet te gemakkelijk neergelegd bij de gescheurdheid van de kerk, hoewel wij iedere zondag in de eredienst haar eenheid belijden?”
Prof. dr. H. J. Selderhuis, directeur van het herdenkingsproject Refo500 en hoogleraar aan de Theologische Universiteit in Apeldoorn: „Een mooi verhaal. Indrukwekkend. Ik heb gedacht: destijd ging Luther naar Rome, nu kwam Rome naar Luther. De paus stelde protestanten in Duitsland en daarbuiten eigenlijk de vraag: Zijn jullie wel bij de boodschap van Luther gebleven? Hij zegt het vriendelijk, maar het is een ernstige vermaning aan de protestanten. En dat door de paus. Ik hoop dat het de kerk aan het denken zet. Ik begrijp dat de Evangelische Kerk in Duitsland na de rede in verwarring is achtergebleven. Ze hadden een heel andere toespraak verwacht. Over de oecumene. Over de politieke kant ervan. Ik denk dat deze paus dichter bij Luther staat dan menig protestant. Ik merk het vaker dat rooms-katholieke geestelijken het meer over het Evangelie hebben dan protestantse geestelijken.”