Wegens onder meer de schandalen over seksueel misbruik van minderjarigen hebben vorig jaar 181.000 Duitsers zich uit de kerk laten uitschrijven. Voor het eerst traden in een jaar meer gelovigen uit dan er door de doop bij kwamen. Paus Benedictus riep de gelovigen op de kerk niet alleen te oordelen naar de maatstaven voor organisaties binnen een democratische samenleving. Wie goed kijkt, beseft dat de kerk als „universeel sacrament van heil” de gelovigen met Christus verbindt, zei hij.

Ongeveer 61.000 mensen waren naar het stadion gekomen, dat voor de Olympische Spelen van 1936 werd gebouwd. Zij jubelden en zwaaiden met vlaggetjes, terwijl de paus in zijn pausmobiel over het terrein reed.

Ethische kwesties

De paus hield donderdagmiddag een rede tot de Bondsdag, de Duitse Tweede Kamer. Daarin betoogde hij dat het principe dat in een democratie de meerderheid beslist, niet opgaat voor ethische kwesties die op de waardigheid van mens en de mensheid betrekking hebben.

Het hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk noemde de discussie in Duitsland over bijvoorbeeld stamcelonderzoek niet, maar wees er wel op dat de mens de wereld kan verwoesten. „Hij kan zichzelf manipuleren en om zo te zeggen mensen creëren”, zei de paus.

Benedictus onderstreepte dat politici de fundamentele plicht hebben het recht te dienen en de onrechtvaardigheid te bestrijden. De toepassing van het recht onderscheidt de staat van een bandietenbende, zoals in de nazitijd het geval was, zei hij. De Duitsers weten volgens de paus door hun ervaringen in die tijd maar al te goed dat politici in hun besluiten ook ethische aspecten moeten betrekken.

Ongeveer honderd Bondsdagleden van de sociaaldemocratische SPD, de Groenen en de linkse Die Linke hadden aangekondigd dat zij de rede niet zouden bijwonen, omdat zij die een inbreuk op de scheiding van kerk en staat vonden. Het is niet duidelijk of zij allen woord hebben gehouden. Een deel van hen nam deel aan een betoging tegen het bezoek elders in Berlijn. De lege plaatsen werden opgevuld met oud-Bondsdagleden, zodat de paus voor een volle zaal sprak.

De voorzitter van de Bondsdag, de christendemocraat Norbert Lammert, onderstreepte in zijn welkomstwoord dat de scheiding van kerk en staat tot de „onopgeefbare verworvenheden” van de Duitse beschaving behoort. Hij zei dat de Duitse politici vastbesloten zijn recht te doen aan hun verantwoordelijkheid voor de bescherming van de mensenrechten en de vrijheid van religie en politieke overtuiging.

Toen de paus met president Christian Wulff, bondskanselier Angela Merkel en Lammert de zaal binnenkwam, viel hem een langdurig applaus ten deel.