Pinksterkerk contra Afrikaanse cultuur
AMSTERDAM – Pinksterkerken groeien sterk in stedelijke gebieden van Afrika, Latijns-Amerika en Azië. De manier waarop Braziliaanse pinksterkerken in Mozambique de Afrikaanse cultuur vanwege haar ‘demonische aard’ bestrijden, neemt een agressief karakter aan.
Dat betoogt dr. Linda van de Kamp in haar proefschrift ”Violent Conversion. Brazilian Pentecostalism and the Urban Pioneering of Women in Mozambique”, waarop ze vrijdag aan de Vrije Universiteit in Amsterdam promoveerde.
In Maputo, de hoofdstad van Mozambique, zijn Braziliaanse pinksterkerken de afgelopen jaren spectaculair gegroeid. De promovenda, werkzaam als onderzoeker bij het Afrika-Studiecentrum te Leiden, verbleef van 2005 tot en met 2007 in Mozambique om de groei van Braziliaanse pinksterkerken in stedelijke gebieden te bestuderen. Zij constateerde dat deze kerken vooral sociaaleconomisch succesvolle vrouwen aantrekken. „Veel van deze vrouwen bezoeken de kerkdiensten vanwege problematische liefdesrelaties, als gevolg van ‘kwade’ geesten die hen in hun seksualiteit belemmeren en die zorgen voor spanningen in hun relaties met verwanten en partners. Deze vrouwen voelen zich aangetrokken door Braziliaanse voorgangers die openlijk ‘kwade’ geesten bestrijden en spreken over romantische liefde en veranderende familierelaties.”
De grootste en meest prominente Braziliaanse kerk in Mozambique is de Universele Kerk van Gods Rijk, die deel uitmaakt van de zogenaamde neopentecostale beweging. In vergelijking met oudere pinksterkerken staat in deze kerken vooral ”spiritual warfare” centraal: een oorlog tussen God en de duivel. Gelovigen moeten de wapens opnemen om de geestelijke strijd aan te gaan. Ook dienen ze zich bewust te zijn van hun fouten en die van voorouders, omdat die consequenties hebben voor het heden en de toekomst.
Een ander belangrijk kenmerk van de neopentecostale kerken is de zogenoemde welvaartstheologie: door een strijdbaar geloof zouden gelovigen gelukkig en welvarend worden. Hierbij geldt de gedachte: wie veel zaait, zal ook veel oogsten. Van de Kamp: „In het geval van het Braziliaans neopentecostalisme betekent dit bijvoorbeeld dat je een auto aan de kerk geeft vanuit de gedachte en met de verwachting dat je er twee of drie auto’s voor terugkrijgt.”
Ondanks het feit dat bedrijven van bekeerlingen soms failliet gaan, blijven de vrouwen de kerken bezoeken. „Ze voelen zich aangetrokken door het feit dat pinksterpastors hen dwingen om zichzelf te helpen. Dit is een houding waar emanciperende vrouwen naar streven en waardoor ze onafhankelijk worden. Ook al gaat dit gepaard met harde lessen.”