In de zomer van 2009 probeerden onbekenden een gebouw in Jerevan (Armenië) waar Jehova’s getuigen bij elkaar kwamen in brand te steken. Het politieonderzoek werd na korte tijd gestaakt. Het incident werd niet geboekstaafd als een gewelddaad tegen christenen.

Het is een voorbeeld van geweld tegen christenen, en de ontkenning ervan, binnen een lidstaat van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE).

Tijdens de studiedag maandag in Rome, georganiseerd door de Organisatie voor Democratische Instituties en Mensenrechten, onderdeel van de OVSE, bleek dat in het Westen jaarlijks incidenten plaatsvinden, maar dat de scheidslijn niet gemakkelijk is te trekken. Piotr Mazurkiewicz van de Europese Bisschoppenconferenties (Comece) verhaalde verontwaardigd over een aanval op straat vorig jaar tegen een Belgische bisschop. De aanval werd gefilmd en op internet gezet. Daar is inderdaad te zien hoe actievoerders een taart in het gezicht van de Brusselse aartsbisschop Léonard smijten.

Maar of taarten gooien in dezelfde categorie valt als het in de as leggen van een kerk is twijfelachtig. Massimo Introvigne, de grote man achter de studiedag, meent dat er te weinig onderscheid wordt gemaakt tussen vormen van agressiviteit. Intolerantie is iets anders dan discriminatie, discriminatie is nog geen geweld. Wel kan intolerantie uiteindelijk leiden tot geweld. Daarom is het zaak om het probleem bij de wortel aan te pakken. Daarvoor zijn bewustmaking en voorlichting nodig, zo meenden de deelnemers aan de studiedag.

Introvigne heeft de functie van OVSE-vertegenwoordiger, een functie die hij te danken heeft aan de (huidige) Litouwse voorzitter van de OVSE. Introvigne is in Italië een vrij bekende academicus die op het gebied van religie aan veel touwtjes trekt. Hij is de man achter een organisatie die nieuwe religies bestudeert en tevens vicevoorzitter van de rooms-katholieke lekenorganisatie Alleanza Cattolica. Introvigne adviseert de Italiaanse regering over de dialoog met moslimorganisaties. Hij is ook lid van de Italiaanse denktank Res Publica, die dicht bij het gedachtegoed van de partij Forza Italia van president Berlusconi staat.

Hij is een man met ideeën. „Ik streef naar een internationale herdenkingsdag voor christelijke slachtoffers, enigszins vergelijkbaar met de jaarlijkse herdenkingsdag van de Shoah in januari.” Introvigne wijst op onder meer de tientallen miljoenen christelijke slachtoffers van nazisme en communisme.

Aan de deelnemers- en sprekerslijst van de studiedag is duidelijk af te lezen waar het hart van Introvigne en dat van de Litouwers klopt: bij de Rooms-Katholieke en de Orthodoxe Kerk. Waar is de protestantse inbreng, is er niemand van Open Doors? „U hebt gelijk, we hadden misschien wat meer vertegenwoordigers uit die gemeenschap kunnen uitnodigen.”

De massieve inbreng van de twee dominante kerken kwam ook duidelijk naar voren bij de openingssessie, waar behalve de organisatoren alleen nog Dominque Mamberti, de feitelijke minister van Buitenlandse Zaken van het Vaticaan, en een metropoliet van de Russisch-Orthodoxe Kerk spraken.

Toch lijkt het erop dat geweld tegen christenen –afgezien van Turkije en Bosnië-Herzegovina, waar christenen van alle denominaties het niet gemakkelijk hebben– vooral voorkomt in de oostelijke delen van de OVSE, waar protestantse en aan het protestantisme verwante groeperingen, met name Jehova’s getuigen, last hebben van geweld.

Mark Weitzman van het Simon Wiesenthal Center in New York, een van de sprekers op de bijeenkomst, vindt de aparte aandacht voor geweld tegen christenen niet zo vreemd. „Al in 1998 kwam ik, toen ik op internet op zoek was naar antisemitische uitingen, veel antichristelijke sites tegen.” Maar Arie de Pater van Open Doors meent dat gekanaliseerde aandacht onproductief is. „Ik volgde vorig jaar tijdens een conferentie in Warschau een werkgroep met als thema ”Geweld tegen joden” en een werkgroep die geweld tegen moslims besprak. In beide groepen kwamen dezelfde problemen ter tafel. Het is dan toch beter om gezamenlijk naar gemeenschappelijke doelen te streven.”

Het is niet de eerste keer dat de OVSE aandacht schenkt aan geweld tegen christenen. In 2004, toen de Bulgaren het voorzitterschap bekleedden, benoemde de OVSE voor het eerst een vertegenwoordiger voor de bestrijding van racisme, xenofobie, discriminatie en intolerantie, waaronder ook geweld tegen christenen en andere gelovigenen werd geschaard. In 2009 volgde een specifieke rondetafelconferentie over geweld tegen christenen.

De eerste stap na deze dag in Rome moet zijn dat de feiten in kaart gebracht worden.