Vijftig jaar geleden werd de Nederlandse afdeling van de Lucasorde in het leven geroepen door ds. P. C. van Leeuwen. In de oecumenische orde zijn christenen van diverse richtingen en professies actief. De orde, die zieken wil helpen „uit de Bron van genezing en gezondheid te putten”, viert haar jubileum deze week met een zesdaagse zomerconferentie in de bossen van Elspeet, conferentieoord Mennorode. Donderdagmiddag was er tot slot een forumdiscussie. Deelnemers uit verschillende kerken dachten na over de vraag hoe een kerkelijke gemeente „helend” aanwezig kan zijn voor haar zieken.

Ds. J. G. Heetderks, voorzitter van de gereformeerde synode, maakte recent ziekte en dood van heel nabij mee. „Op zo’n moment is nadenken over genezing best moeilijk. Wat is de taak van de gemeente daarbij? Nabij zijn, nabij zijn bij de zieke en bij de familie. Niet door de verwachting te wekken of zelfs maar te koesteren dat God door een wonder zal ingrijpen. Ziekte en dood zijn tekenen van de gebrokenheid van de schepping. Als gemeente probeer je de zieke en zijn gezin te begeleiden op zijn weg. In de moeilijke ziekteweg van mijn vrouw en van een goede vriendin is de kerk helend nabij geweest.”

Het ergste wat een mens kan overkomen is een leven zonder reliëf, waarin alles blauw-blauw is, zei dr. J. A. O. L. Vercammen, aartsbisschop van de Oud Katholieke Kerk. „De kerk moet een zingevinggemeenschap zijn, een verzamelplek van mensen met een eigen levenservaring die elkaar steunen in wat men allemaal ervaart en meemaakt. In de kerk zijn we welkom met alles wat we zijn en wie we zijn, vanuit de wetenschap dat de Eeuwige betere dingen met Zijn mensen voorheeft dan ze nu moeten ondergaan. Als dat niet meer zo is, heeft de kerk geen bestaansgrond meer.”

Vercammen benadrukt dat op ziekte en dood geen taboe mag vallen. „De kerk moet de kunst verstaan onmacht, pijn en gebrokenheid van het leven te laten staan. Zonder de acceptatie van het lijden is er geen bevrijding”, zo weersprak hij het huidige medische mensbeeld, dat alleen van gezondheid wil weten.

De Lucasorde merkt dat er binnen diverse kerkgenootschappen ruimte komt voor handoplegging en ziekenzalving. De SoW-kerken werken aan een liturgische handreiking met teksten voor ziekenzalving. Ds. R. van Essen, voorzitter van de orde, stelde het forum de vraag of de protestantse traditie geen handen, riten en symbolen mist om de helende nabijheid van de gemeente gestalte te geven. Ds. Heetderks erkent dat protestanten inderdaad weinig rituelen hebben, gezien de traditionele gerichtheid op het Woord. Toch weet hij van rituele momenten in het pastoraat, die de zieke extra steun geven: gewoon hand in hand aan een ziekbed zitten, de zegen geven met de handen op het hoofd, samen bidden door de handen met elkaar te vouwen.

Aan het forum namen verder deel pastor S. A. A. Evers, ziekenhuispastor in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam, en drs. N. Dijkstra-Algra, gemeenteadviseur bij het Regionaal Diensten Centrum van Utrecht en betrokken bij het Charismatische Werkgemeenschap Nederland (CWN). Dijkstra wees op het probleem om blijde en verdrietige ervaringen tegelijk een plaats in de gemeente te geven. Vertelt iemand een opgewekt verhaal, dan kan een ander die veel verdriet heeft al gauw zeggen: Dat is fijn voor jou. Maar ook verdrietige ervaringen moeten een plaats krijgen, zei ze. „Dat levert een spannend gebeuren op in de liturgie. Laten mensen hun ervaringen toch maar aan elkaar vertellen. Dat is beter dan te zwijgen.”

Ds. Heetderks las eens van een Zuid-Afrikaans theoloog dat de kerk bij hem met Goede Vrijdag vol is, en met Pasen leeg. „Bij ons was het afgelopen keer precies andersom. Dan denk ik: Gaan mensen niet te snel aan het kruis voorbij? Lijden en dood maken deel uit van onze wereld, het kruis staat midden in onze werkelijkheid geplant. Alleen als we het kruis serieus nemen, kunnen we over de opstanding spreken.” Heetderks merkt dat in veel nieuwe religieuze bewegingen „over het kruis heen wordt gewalst.”

De bijeenkomst werd bijgewoond door ruim dertig aanwezigen.