De boekencollectie van Trinity College in Dublin is wereldberoemd. In de 64 meter lange Old Library van de universiteit, in 1592 gesticht door koningin Elizabeth I, bevinden zich zo’n 200.000 oude handschriften en drukken. Het kostbaarste boek wordt echter niet in de universiteitsbibliotheek maar in de schatkamer bewaard. Daar, in een verduisterde ruimte, ligt het negende-eeuwse Book of Kells.

Het Book of Kells bevat de Latijnse tekst van de vier evangeliën, in de vertaling van de Vulgaat. Alle 340 bladzijden zijn prachtig versierd en staan vol met ingewikkelde patronen en felgekleurde dier- en mensfiguren. De Bijbeltekst is geschreven in Keltisch rondschrift, met kleurige beginletters.

Iona

Het evangeliehandschrift, dat nooit werd voltooid, is waarschijnlijk gemaakt door monniken uit het Schotse Iona. In 806 vluchtten zij naar Kells in Ierland vanwege een inval van de Vikingen. Voor hun werk gebruikten de monniken perkament, gemaakt van schapenhuid – een product dat in Ierland gemakkelijk te verkrijgen was. Duidelijk is dat de tekst en de versieringen door verschillende monniken zijn gemaakt. De evangeliewoorden en de tekeningen hebben zelden betrekking op elkaar.

Wel duiden de versieringen op dieper liggende Bijbelse principes. Zo komen in het Book of Kells veel slangen voor, als symbool van het nieuwe leven. Zoals een slang zijn huid verliest, zo krijgen gelovigen een nieuw leven. Tegelijk verwijst de slang naar de dood en de zondeval van de mens in het paradijs.

De symbolen van de vier evangelisten –mens, leeuw, rund en adelaar– komen in heel het boek terug. Het symbool voor Mattheüs is de mens, omdat zijn Evangelie begint met het geslachtsregister van Christus. Een leeuw –een woestijndier– is het symbool voor Markus, omdat deze verhaalt over Johannes de Doper in de woestijn. Het symbool voor Lukas is een rund, vanwege de geschiedenis van Zacharias’ offer in de tempel. De adelaar verwijst naar de „hoge gedachtegang” van Johannes.

Nieuwbouw

Het Boek van Kells verbleef in Kells tot het jaar 1654. Toen bracht de Engelse veldheer Oliver Cromwell het handschrift naar Dublin om het beter te kunnen beschermen. Het Book of Kells is sinds de negentiende eeuw te zien in Trinity College. Daar wordt een nieuw gebouw opgetrokken naast de huidige locatie, omdat de universiteit de toestroom van meer dan 500.000 bezoekers per jaar niet aankan. Er wordt ruim 2,7 miljoen euro vrijgemaakt om het kostbare handschrift van de universiteit van Dublin onder ideale omstandigheden te bewaren.