Mensen die geen enkele religie aanhangen, vormen het snelst groeiende segment op de levensbeschouwelijke markt, volgens de onderzoeker van Der Spiegel. Daarbij gaat het om een grote, gemengde groep van atheïsten, agnosten, humanisten en religieus onverschilligen.

Terwijl atheïsme vroeger bijna uitsluitend voorkwam bij ontwikkelde, welgestelde, mannelijke stadsbewoners, is er nu sprake van een inhaalslag bij allerlei andere groepen in de maatschappij. Wereldwijd komt religieloosheid met 1 miljard aanhangers inmiddels op de derde plaats van levensbeschouwingen, na het christendom (2,3 miljard) en de islam (1,6 miljard). Overigens is de meerderheid van de ongelovigen eerder „religieus onverschillig” dan fanatiek atheïst.

Het ontbreken van religie heeft volgens de onderzoeker van Der Spiegel sterke invloed op de moraal. „Mensen zonder religie verzetten zich meer dan gemiddeld tegen oorlog, doodstraf en discriminatie. Daarnaast hebben ze minder bedenkingen ten opzichte van buitenlanders, homoseksualiteit en drugs.” De moraal van de religielozen kenmerkt zich dus door humanisme en tolerantie, waarden die zij sterker uitdragen dan gelovigen.

De opmerkelijkste uitkomst van het onderzoek is dat atheïsten meer zouden weten over God en godsdienst dan de gelovigen zelf. Dat heeft allereerst te maken met het gemiddeld hogere opleidingsniveau van mensen zonder religie, maar zelfs als dat kenmerk uitgefilterd wordt, blijven ze gemiddeld beter geïnformeerd over geloofsvragen dan christenen en moslims.

Duitsland is voor religie­onderzoekers een geschikte proeftuin: de verschillen tussen oost en west laten zien hoezeer de geschiedenis een rol speelt bij de ontwikkelingen in de maatschappij. Na het wegvallen van het communistische regime vond er in Oost-Duitsland geen herkerstening plaats, integendeel. Na de ”Wende” is de kerkverlating slechts toegenomen. Dat komt deels door de associatie van kerkelijke leerstoelen en functies met westersgeoriënteerde overheidsinvloed. Verder is het een gegeven dat de kinderen van niet-gelovigen met bijna 100 procent zekerheid ook religieloos zullen zijn.

Der Spiegel verklaart de ontwikkelingen volgens gangbare, seculiere opvattingen over biologie en psychologie: de geciteerde psychologe Catherine Caldwell-Harris ziet het verschil tussen gelovigen en ongelovigen eenvoudig als een kwestie van aanleg. „Er is bij de mensheid sprake van twee cognitieve denkstijlen. De ene ontdekt overal een diepere betekenis, zelfs het weer is meteen een goed of slecht voorteken. De andere is puur neurobiologisch veel sceptischer ingesteld en kan met geloof niet veel beginnen.” Die twee denkstijlen zijn volgens de psychologe altijd al gelijkelijk vertegenwoordigd geweest, „alleen hielden sceptici vroeger hun mond, om niet op de brandstapel te belanden.”