De discussie over de christelijke achtergrond van Anders Behring Breivik kwam op gang nadat de Noorse politie zaterdag liet weten dat de dader een „christelijke fundamentalist met ultra-conservatieve ideeën” is. Verschillende media namen dat over. „Anders Behring Breivik, christelijke fundamentalist, vermoordt 91 mensen in Noorwegen.” Of: „Christelijke extremist zit naar verluidt achter schietpartij Oslo.” Een derde ziet in het geweld een overeenkomst tussen de islamitische terreurgroep Al-Qaida en het christendom. De kruistochten in naam van het christendom zouden weer terugkomen.

Breivik geeft zelf aanleiding voor zulke speculaties. Op zijn Facebook-account had hij zich als lid aangemeld van de interessegroepen ‘conservative’ en ‘christian’. Hij heeft verder uitgebreid verslag van zijn motieven gedaan in een ruim 1500 pagina’s tellend document. Hij stuurde dat in pdf-formaat de wereld in enkele uren voordat hij tot zijn gewelddadige actie overging.

Monocultureel christelijk Europa

Breivik beschouwde zichzelf volgens het document „voor 100 procent een christen” (p. 1403). Toch lijkt hij vooral een cultureel christendom voor te staan: „Gezien mijn persoonlijke relatie met God, ben ik volgens mij geen overdreven religieus man. Ik ben eerst en vooral een man van logica. Ik ben echter wel een voorstander van een monocultureel christelijk Europa.”

De geweldsteksten in de Bijbel zijn volgens hem niet gebruikt om over te gaan tot geweld. De vrijheid om de teksten in hun context te interpreteren, verhindert dat. Die vrijheid kent de islam niet. Bovendien is Jezus een „Vredevorst”, schrijft hij (p. 99-100).

Veel Bijbelteksten citeert Breivik als hij een pleidooi houdt voor zelfverdediging. Dan lijkt hij een iets andere toon aan te slaan: God legitimeert het gebruik van geweld bij zelfverdediging (vanaf p. 1328). Die zelfverdediging zou hard nodig zijn, want hij zag een strijd gaande door de oprukkende islam en het toenemende marxisme. Dat oorlogsidioom ligt hem wel. In 2002 richtte hij met acht vrienden een neo-conservatieve tempeliersorde op om te vechten voor een vrij Europa.

Breivik groeide op bij seculiere ouders. Die lieten hem vrij of hij zich wel of niet zou aansluiten bij een kerk. Op 15-jarige leeftijd besloot hij om zich officieel aan te sluiten bij de Noorse Lutherse staatskerk, zo staat in het document (p. 1403). Van kerken, en met name die van protestantse origine, moest hij overigens niet veel hebben. Die zouden vaak de gevestigde orde in stand houden. Alleen een kerk die zelfverdediging propageert, zou op zijn waardering kunnen rekenen (p. 1134).

Volgens Breivik zou in het nieuwe Europa één nieuwe kerk gesticht moeten worden. Die kerk zou alleen een spirituele en culturele dimensie krijgen. Ze mag zich dan niet uitspreken over politiek, wetenschap, immigratie of „beleid wat betreft voortplanting, geboorte en vruchtbaarheid en aanverwante kwesties van wetenschappelijk belang” (p. 1137). Breivik schrikt niet terug voor eugenetica.

Breivik sloot zich ook aan bij de vrijmetselarij. Verder had hij contacten in een satanskerk. Deze sekte, die in Noorwegen enige aanhang heeft, benadrukt extreemrechtse waarden als een anti-immigratieagenda. Ook zoekt de sekte in plaats van duister occultisme naar een meer rationale benadering van het vieren van vrijheid.

Geheime overeenkomst

Breivik handelde niet vanuit christelijke motieven, meldt de linkse krant The Guardian. Breivik omschreef zichzelf vooral als iemand met een haat tegen moslims en marxisten. Karl Marx was in de negentiende eeuw de grondlegger van het communisme en het socialisme.

Twee theorieën voedden de visie van Breivik: door een „demografische jihad”, door een hoog geboortecijfer zullen moslims op den duur de macht overnemen in Europa en de oorspronkelijke bevolking onderdrukken. Verder infecteren marxistische en anti-nationalistische ideeën de geesten van Europeanen. Dat zal leiden tot een vernietiging van de Westerse beschaving, vindt Breivik. Bovendien hebben Europese politici volgens hem een geheime overeenkomst gesloten met Arabische staten: in ruil voor olie mag Europa tot de islam worden bekeerd.

De anti-houding tegen de islam gaat ver bij Breivik. Israël, homoseksuelen, zigeuners, humanisten: laten ze zich allen verenigen om tegen de islam te vechten. Zijn pro-Israëlische houding betekende voor Breivik dat hij Hitler haatte.

In 2083 zal Europa overwinnen op de islam, zo schildert Breivik zijn toekomst. Het jaar 2083, deel van de titel van zijn levenswerk, is een verwijzing naar 1683: toen verloren moslimlegers het beleg van Wenen.

Media speculeren overigens niet alleen over de christelijke achtergrond van Breivik. Ze vragen zich ook af of Breiviks daden een voedingsbodem hebben gevonden in de mogelijkheid om in Europa extreem-rechtse ideeën openlijk uit te dragen.

Een niet-geverifieerde kopie van het document van Breivik is hier te downloaden.