Dat staat te lezen in de deze week verschenen glossy Maria, een uitgave van Boekencentrum in samenwerking met Museum Flehite, het stadshistorisch museum van Amersfoort, ter gelegenheid van de tentoonstelling ”Maria, idool van alle tijden” (te bezichtigen tot en met 6 november).

Het viel de redactie bij de voorbereiding van de tentoonstelling op dat Maria „maatschappijbreed” werd gedragen. Maria is gemakkelijker te benaderen dan haar Zoon Jezus. „De Piëta, het lijden van Maria om haar stervende zoon, blijkt voor iedere moeder een herkenbaar (schrik)beeld. Maria is na twintig eeuwen nog springlevend….”

Schrijfster Rosita Steenbeek, afkomstig uit Amersfoort en al jaren woonachtig in Rome, besefte dat een goddelijke familie die bestaat uit een vader en een zoon wel een beetje karig is. Wij vroeg zich af waarom „wij protestanten” Maria „overal buiten moesten houden.” „Ik begon te begrijpen waarom katholieken zich graag tot Maria richten. Ze is herkenbaarder voor de mensen dan God. Je komt haar overal tegen, op vele straathoeken en in alle ziekenhuizen. Ze speelt een belangrijke rol als troosteres.”

Volgens ”een bespiegeling van een zoon” is Maria, de moeder Gods, in het oosters-orthodoxe christendom misschien nog wel belangrijker dan Jezus. Aan de moederfiguur wordt een enorm belang gehecht. „Menig katholiek in het westen voelt zich meer verbonden met Maria dan met haar zoon. Ook menig gelovige heeft ‘iets’ met Maria (…). Maria’s opoffering, haar moedig gedragen, serene, ingetogen verdriet, haar liefdevolle omarming om haar gestorven zoon, maar ook haar schoonheid, maken van haar de ideale moederfiguur in de beleving van miljoenen mensen.”

Maria en Amersfoort zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vanaf het midden van de vijftiende eeuw togen pelgrims naar Amersfoort. Aan de Scheltussingel is een stenen plaquette aangebracht die uitbeeldt hoe Griet Albers rond 1444 met een emmer een Mariabeeldje uit het water haalt dat ze er eerst heeft ingegooid, met alle gevolgen vandien. Rond 1460 werd met giften van pelgrims de Onze-Lieve-Vrouwetoren gebouwd. Volgens de overlevering staat de toren symbool voor Maria met het traptorentje als het kindje Jezus.

Door de eeuwen heen is Maria een van de meest afgebeelde en besproken vrouwen uit de geschiedenis. Ze is „benaderbaar”, ze geeft troost en geborgenheid, aldus een van de schrijvers. Toch heeft de Bijbel maar weinig over Maria geschreven, schrijft de glossy. De meeste details over het leven van Maria kennen we uit apocriefe boeken, opgetekend vanaf ongeveer 150 na Christus.

Al tijdens de eerste eeuwen van het christendom schrijven kerkvaders over de tegenstelling tussen Eva en Maria. De ‘schuldige’ Eva tegenover de ‘gehoorzame’ Maria. In de twaalfde eeuw viert Maria haar triomfen. Monniken vereren haar als ”koningin van de hemel” en de ”hoogst gezegende”. Ook befaamde theologen als Anselmus van Canterbury en Bernardus van Clairvaux hebben een grote bijdrage geleverd aan de verering van Maria. Anselmus, nota bene de theoloog die bekend werd door zijn leer van verzoening door voldoening, geloofde dat Maria als moeder van God gedeeltelijk verantwoordelijk is voor de verlossing van de mens.

Luther en andere reformatoren keerden zich echter tegen de Mariaverering, wat bij de rooms-katholieken weer leidde tot een groot tegenoffensief. Uiteindelijk culmineerde de toenemende Mariaverering in het dogma van de onbevlekte ontvangenis van Maria (dat wil zeggen: geboorte zonder zonden) in 1854 door paus Pius IX. „En een dogma is waar omdat het een dogma is”, zo commentarieert de glossy.

Volgens theoloog Jos van Oord heeft juist de nieuwe spirituele gelovige aandacht voor Maria. „De nieuwe spirituele mens zoekt mystiek, contemplatie, devotie en inkeer. Maria kan daarbij helpen (…). De devote Maria geeft blijkbaar ruimte voor een mystiek geloof dat veel mensen op dit moment zoeken. Maria als moeder Gods, die de geheimen van het leven kent.”