De overwegend buitenlandse gasten zouden ook weinig hebben aan de lectuur, die zorgvuldig achter de glazen deurtjes is opgeborgen. Vrijwel alle boeken zijn in het Nederlands, want de collectie bestaat uit gesigneerde vertalingen die buitenlandse auteurs in de loop van de tijd in dit hotel hebben gepresenteerd. De schrijvers zijn afkomstig uit niet minder dan 76 verschillende landen.

Reserveringsmanager Eelco Douma besteedt een deel van zijn tijd aan de boekverzameling van het hotel. „In deze ruimte staan zo’n 2000 boeken”, licht hij toe terwijl hij thee serveert. „Er zitten er nog zo’n duizend in dozen naast kamer 15.”

De oorsprong van de bibliotheek in het Ambassade Hotel is in nevelen gehuld. Douma: „In het verleden deden boekverkopers hier zaken. Vanaf de jaren zeventig kwam het hotel steeds meer in beeld bij de uitgevers en grote boekhandels die hier in de buurt zijn geconcentreerd. Zij lieten de buitenlandse schrijvers die naar ons land kwamen om de Nederlandse vertaling van hun boek te promoten vaak in het Ambassade Hotel verblijven. Het gevolg was dat ook de presentaties aan de pers in veel gevallen hier plaatshadden. Als hotel hebben we immers de faciliteiten om dergelijke bijeenkomsten te organiseren. Zo werd het hotel langzamerhand het Amsterdamse brandpunt van de schrijverswereld.”

Al vele jaren kent het hotel de traditie om van elke schrijver die er logeert twee dingen te vragen voordat hij uitcheckt, zegt Douma. „We willen graag dat hij een handtekening zet in een exemplaar van het boek dat hij komt promoten. Dat plaatsen we dan in onze bibliotheek. Daarnaast vragen we de auteur iets in een speciaal gastenboek te schrijven. Sommigen nemen daar even de tijd voor, anderen hebben haast en komen niet verder dan ”Thank you very much”. Debutanten zijn doorgaans uitvoeriger in hun bewoordingen dan doorgebroken schrijvers. Van de gastenboeken die vol zijn wordt een facsimile gemaakt, dat een plek in de bibliotheek krijgt; het origineel verdwijnt in een kluis.”

Tegenwoordig komt het steeds vaker voor dat een schrijver al ruim voor de verschijning van de Nederlandse vertaling naar Amsterdam komt, merkt Douma. „In zo’n geval proberen we het boek in de oorspronkelijke taal te bemachtigen, zodat de schrijver toch zijn hand­tekening kan zetten.”

Wanneer precies het idee is ontstaan om gesigneerde boeken te gaan verzamelen, weet Douma niet. Hij werkt sinds 1994 bij het Ambassade Hotel en het oudste boek uit de collectie is van 1986. „Een aantal jaren later kwam men op de gedachte om voor de verzamelde boeken, die in dozen waren opgeslagen, een speciale bibliotheek in richten.”

In 2001 is de ruimte ingericht met eind 18e-eeuwse meubelen in de donkere ”retour d’Egypte”-stijl. Het witte plafond kreeg crèmekleurige balken, op de parketvloer liggen tapijten en aan de wanden hangen werken van Cobra­kunstenaars.

Achter de glazen deurtjes van de kasten staat een uiterst gevarieerde collectie boeken. Douma: „Er zit van alles tussen, literatuur –we hebben hier zo’n twintig Nobelprijswinaars gehad–, thrillers, wetenschappelijke studies, tuin- en kookboeken, lectuur voor kinderen. Ze zijn gerangschikt op alfabetische volgorde van de achternaam van de schrijvers. Boeken over dictators als Hitler en Saddam Hussein springen er vanwege de dikte uit. Dat kan tot misverstanden leiden. Een gast heeft eens verbijsterd gevraagd of Hitler werkelijk in dit hotel heeft gelogeerd.”

De boekenverzameling is uniek en daardoor waardevol, zegt Douma. „Waar vind je bijvoorbeeld een gesigneerde eerste druk van Hugo Claus’ ”Onvoltooid verleden”? Dat is ook de reden dat gasten de boeken niet mogen lenen. We zijn er heel zuinig op. Op verzoek doen we de deurtjes wel eens open; mensen vinden het nu eenmaal erg leuk werk van hun eigen schrijvers te zien als ze in het buitenland zijn.” Een heel enkele keer laat Douma zich vermurwen om een kinderboek uit te lenen aan een gast die er uit wil voor­lezen. „Maar dan moeten ze er uiterst voorzichtig mee zijn.”

Douma kampt al een poos met ruimtegebrek. Met een armgebaar: „Hier staat ongeveer twee derde van het totale aantal boeken, de nieuwe aanwinsten moet ik opslaan in dozen. Over twee jaar gaan we de bibliotheek waarschijnlijk uitbreiden. Dan vervalt er wel een hotelsuite. Het is een economisch verhaal. Een kamer levert geld op, maar de bibliotheek niet direct. Toch is onze boeken­verzameling van belang voor het hotel. Je zou het ons “unique sellingpoint” kunnen noemen. Als de schrijvers komen, volgen de cameraploegen. We zijn blij als de naam van het hotel en passant in beeld komt.”

Door zijn functie als ‘bibliothecaris’ komt Douma met veel interessante mensen in contact. „Vorige week waren de ouders van het vermiste Engelse meisje Madeleine McCann hier. De moeder heeft een boek over de verdwijning van haar dochter in Portugal geschreven. Opmerkelijk is dat de Portugese politie-inspecteur die met deze kwestie bezig was hier een aantal jaren geleden ook gelogeerd heeft, misschien wel in dezelfde hotelkamer.”

Over de auteurs die in het Ambassade Hotel verbleven, kan Douma weinig spannende dingen vertellen. „Schrijvers zijn geen popmusici met ster­allures. Ze gedragen zich doorgaans heel rustig.” Het verblijf van de Amerikaanse schrijfster Elizabeth Wurtzel zal Douma wel bijblijven. „Zij was voor ”Het land Prozac” naar Nederland gekomen, een boek over depressiviteit bij jongeren. Op een gegeven moment werd alles haar te veel en sloot ze zich op in haar kamer. Uiteindelijk heb ik de deur maar opengemaakt; gelukkig lag ze te slapen.”

Soms komen hotelgasten ook met een boek aandragen: „I am a writer too!” (Ik ben óók een schrijver.) Die hebben de formule niet helemaal begrepen. Douma: „Zo’n boek zet ik er dan maar bij. Maar ik moet woekeren met de ruimte. Als er veel boeken van eenzelfde schrijver zijn, doe ik er een paar in de opslagdozen. En af en toe is er een auteur die later nooit meer een boek heeft geschreven; die haal ik er ook uit.”

Douma is zelf een liefhebber van boeken. Hij leest graag romans van de vorig jaar overleden Portugese schrijver José Saramago en van de Vlaamse schrijver Hugo Claus. Als het even kan, vraagt hij of een favoriete auteur die in het hotel verblijft een handtekening in zijn exemplaar van het te presenteren boek wil zetten. „Thuis heb ik een kleine afspiegeling van de bibliotheek van het Ambassade Hotel.”

Ambassade Hotel literair vereeuwigd

Het Ambassade Hotel heeft een zeer gevarieerde collectie gesigneerde boeken. Een paar opmerkelijke krenten uit de pap.

Op een aparte plank onder in een van de kasten staat een rijtje afwijkende boeken. Het zijn geen in het Nederlands vertaalde werken, maar een zestal romans waarin het Ambassade Hotel zelf een rol speelt. „Dat is de beste reclame”, lacht bibliotheekbeheerder Eelco Douma. ”The Museum Guard”, van de Canadese auteur Howard Norman gaat over een Canadese Jodin die kort voor de Tweede Wereldoorlog naar Amsterdam komt omdat ze denkt dat zij de vrouw is die op een schilderij van een Amsterdamse kunstenaar als diens echtgenote staat afgebeeld. Op het schilderij is de vrouw te zien voor het Ambassade Hotel met een brood onder de arm.

”Tod eines Kritikers” van de Duitse auteur Martin Wals heeft een beroemde literair-criticus als hoofd­persoon; hij wordt vermoord nadat hij in een televisieprogramma een boek heeft afgekraakt. Maar niets is wat het lijkt. Het begin van het verhaal speelt zich af in het Ambassade Hotel.

Een van de beroemdste titels in de collectie is zonder twijfel ”De duivelsverzen”, van de uit India afkomstige schrijver Salman Rushdie. Op 14 februari 1989 sprak de Iraanse ayatollah Khomeini een fatwa over Rushdie uit omdat zijn boek godslasterlijk zou zijn en een belediging van de islam. Douma herinnert zich Rushdies bezoek van een aantal jaren geleden nog goed. „Hij was vergezeld van politiebewakers en met twee honden werd het hotel grondig doorzocht.”

Van een andere orde is ”Een geschiedenis van God” van de Britse schrijfster en ex-non Karen Armstrong. In dit controversiële boek trok ze parallellen tussen het Jodendom, het christen­dom en de islam. De Neder­landse vertaling verscheen in 2003. Douma: „We hebben wel tien boeken van haar in de collectie. De controverse tussen de islamitische wereld en het Westen is trouwens een thema dat de laatste jaren erg in de belangstelling staat. Dat zie je in onze bibliotheek terug. Er zijn hier moslimvrouwen geweest die uit een islamitisch land waren gevlucht en gesluierd een interview gaven.”

De beroemde Amerikaanse filosoof en socioloog Francis Fukuyama was in mei nog in het Amsterdamse hotel voor de presentatie van de Nederlandse vertaling van zijn studie ”The Origins of Political Order” over het ontstaan van politieke instituties.

Soms kunnen zich wat ongemakkelijke situaties voordoen, weet Douma uit ervaring. „Shlomo Venezia, een Jood van Grieks-Italiaanse afkomst, werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau, waar hij werd ingedeeld bij het ”Sonderkommando”, dat moest helpen bij de massa­vernietiging van de Joden. Hij was een van de weinige leden van het Sonderkommando die de oorlog overleefden. In “Sonderkommando Auschwitz“ legde hij zijn ervaringen vast en daarover vertelde hij in 2008 in het Ambassade Hotel, toen de Nederlandse vertaling was verschenen. Het was een hartverscheurende en indrukwekkende bijeenkomst. In diezelfde week was de Zwitserse regisseur Levy Dani hier, maker van de komische film ”Mein Führer”. Ze staan op bijna dezelfde bladzijde in het gastenboek. Dat is een beetje wrang, maar zoiets valt niet te voorkomen.”

Dit is het eerste deel van een serie over verzamelaars van boeken. Over twee weken deel 2.