Dr. Van Vlastuin: Echte wetenschap maakt bescheiden
OMMEN – Veel intellectuelen voelen zich niet thuis in de kerk. Hoe komt dat? Dr. W. van Vlastuin zocht donderdag naar antwoorden op die vraag tijdens de zomerconferentie van de reformatorische studentenvereniging CSFR in Ommen.
Dr. Van Vlastuin, docent dogmatiek en apologetiek en rector aan het Hersteld Hervormd Seminarie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, sprak over het thema: ”Kerk, christen en intellect”. Het was de derde lezing tijdens de meerdaagse zomerconferentie van de CSFR. Het thema van de bijeenkomst is: ”Waarom zou ik naar de kerk gaan?” Is er wel een plaats voor een kritische student in de kerk, voor iemand die anders is dan een groot deel van de gemeente?
De reden dat veel intellectuelen zich niet thuis voelen in de kerk, kan volgens dr. Van Vlastuin zijn dat ze zelf arrogant zijn en menen intellectueel te zijn, terwijl ze nog nauwelijks een stap hebben gezet in het verwerken van historische bronnen. „Ze hebben hun verstand niet verloochend en menen dat geloof een intellectuele categorie is.”
„Stel, je zit in een gemeente waar exegetisch domme dingen worden gezegd, waar dogmatische eenzijdigheden worden geaccentueerd, waar men een heel beperkte blik heeft, waar je je schaamt voor het tempo van het zingen, waar men traditie zonder argumenten overneemt en waar men bovendien niet vrij is van verabsolutering van het eigen gelijk. Hoe moet je je daar gedragen als student?” zo vatte dr. Van Vlastuin de vraag samen hoe het komt dat veel studenten zich niet thuis voelen in de kerk.
„Mag je je ergeren aan de dommigheid van de kerkenraad? Kun je kritische vragen stellen en een en ander proberen te corrigeren met het gevaar dat je betweterig overkomt en dat de ouderling op huisbezoek tegen je zegt dat je moet worden als een kind, omdat hij bang is voor een beredeneerd geloof en vreest dat het bij jou allemaal een voet te hoog zit? Of moet je al deze bekrompen inzichten maar voor lief nemen, omdat het verstand in Gods Koninkrijk nu eenmaal niet meedoet?”
Volgens dr. Van Vlastuin staat dat laatste gelijk aan geestelijke schizofrenie. „Je kunt niet op maandag nadenken en op zondag je verstand op nul zetten. Je zou wel geduld moeten hebben met de zwakheden van de kerkenraad.”
Dr. Van Vlastuin beschouwt de verhouding tussen verstand en geloof als fundamenteel. „Je kunt dat verabsoluteren óf relativeren. Een intellectueel heeft tweemaal zo veel tijd nodig om tot geloof te komen”, zo citeerde de predikant de Deense theoloog en filosoof Kierkegaard. „Verstand brengt ons niet tot geloof. Veel verstand levert geen voordeel op ten aanzien van het geloof. Het verstand neemt het geloof niet op sleeptouw, heerst ook niet over het geloof, maar doordenkt juist het geloof.”
Een hoog IQ heeft bij God geen streepje voor, stelde dr. Van Vlastuin. „Wanneer de boodschap van het Evangelie niet vanuit de werkelijkheid van het kruis gebracht wordt, kan het een intellectueel verhaal zijn. Maar als een intellectueel zich niet meer ergert aan het kruis, moet je je afvragen of het met de prediking wel goed zit.”
Volgens de predikant zijn verstand en intellect in de wetenschap goed en nodig. „Het Evangelie omvat de hele mens, ook het verstand. Je kunt je verstand niet uitschakelen. Christenen hebben de roeping om hun verstand te gebruiken, intensief te studeren en zich te bezinnen op de grondslagen van de wetenschap en de wetenschapsfilosofie om kritische vragen bij tal van ideologieën te kunnen stellen.”
Echte wetenschap maakt bescheiden, stelde hij. „Intellectuele studenten moeten maar geen te grote broek aantrekken. Je bent pas echt geleerd als je complexe geheimen eenvoudig kunt vertolken. Intellectuele hoogmoed is volgens Newman een groot gevaar voor het geloof.”
Verder opperde dr. Van Vlastuin de vraag of er soms niet te rationeel wordt omgegaan met geloofswaarheden. „Christelijk geloof is meer dan ratio, maar is niet irrationeel. Het eigenlijke van de christelijke religie is niet wetenschappelijk van aard. Het Evangelie overstijgt het menselijk begrip”, zei hij.
Op de vraag of er in de Bijbel aanknopingspunten te vinden zijn voor de plaats die intellectuelen in de kerkelijke gemeenschap kunnen innemen, antwoordde dr. Van Vlastuin. „Paulus was er een, maar hij voelde zich best thuis bij het schorriemorrie van de havenarbeiders in Korinthe.”
Donderdagmiddag hielden CSFR-leden het jaarlijkse wedstrijddebat over prikkelende stellingen. Ging vorig jaar het dispuut Sola Scriptura uit Utrecht met de Van der Vliesbokaal naar huis, dit jaar sleepte het dispuut Johannes Calvijn uit Delft de prijs in de wacht.
